Spis treści
Obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dopuszczają żądanie od drugiego małżonka rozwiedzionego alimentów. Statut obowiązku alimentacyjnego między byłymi małżonkami różnicuje przesłanki i zakres tego obowiązku w zależności od tego, czy jeden z małżonków został uznany w orzeczeniu rozwodowym za (wyłącznie) winnego rozkładu pożycia (art. 60 § 1 i 2 KRO).
Alimenty dla małżonka, który nie został uznany w wyroku rozwodowym za wyłącznie winnego
Małżonek rozwiedziony, które nie został uznany w wyroku rozwodowym za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego może wystąpić do sądu z roszczeniem alimentacyjnym skierowanym przeciwko byłemu małżonkowi na podstawie art. 60 § 1 KRO. Wedle jego treści małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Prawidłowe wyłożenie ustawowego pojęcia "niedostatku", którym posługuje się art. 60 § 1 KRO, wymaga uwzględnienia całokształtu okoliczności charakteryzujących życiowe i majątkowe położenie rozwiedzionego małżonka domagającego się świadczenia alimentacyjnego od byłego współmałżonka. Mieć należy przy tym na uwadze, iż do przyjęcia niedostatku wystarcza, że środki uprawnionego nie są dostateczne do samodzielnego utrzymania się, nie jest zaś konieczne ustalenie, że uprawniony w ogóle nie ma żadnych środków do utrzymania się. Chodzi tu o sytuację, w której osoba uprawniona nie może w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb (zob. wyrok SN z dnia 7 października 1999 r., sygn. akt I CKN 146/98).
Alimenty dla małżonka niewinnego
Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. (art. 60 § 2 KRO). Przyjęte w art. 60 § 2 KRO uregulowanie prawne nie daje małżonkowi niewinnemu prawa do równej stopy życiowej z małżonkiem zobowiązanym. Jednakże małżonek niewinny ma prawo do bardziej dostatniego poziomu życia, niż tylko zaspokajanie usprawiedliwionych potrzeb. Dla oceny, czy warunek przewidziany w art. 60 § 2 KRO został spełniony, istotne jest porównanie każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z hipotetycznym położeniem, jakie istniałoby, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie. Ocena, w jakim zakresie nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego (art. 60 § 2 KRO), zależy od porównania sytuacji, w jakiej niewinny małżonek znalazł się wskutek orzeczenia rozwodu, z sytuacją, w jakiej znajdowałby się, gdyby rozwodu nie orzeczono i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo, nie zaś z sytuacją rzeczywiście występującą przed rozwodem. Dla uwzględnienia na podstawie art. 60 § 2 KRO powództwa niezbędnym jest, by to właśnie rozwód pociągał istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Ujawnienie się zatem wskazanych w tym przepisie skutków nawet po wielu latach od orzeczenia rozwodu może uzasadniać uwzględnienie powództwa na podstawie art. 60 § 2 KRO, ale tylko wówczas, gdy zostanie ustalone, że wspomniane skutki są następstwem rozwodu, a nie zostały spowodowane innymi przyczynami (zob. wyrok SO w Sieradzu z dnia 13 sierpnia 2014 r., sygn. akt I Ca 225/14; wyrok SO w Nowym Sączu z dnia 23 października 2013 r., sygn. akt III Ca 627/13).
Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni (art. 60 § 3 KRO). W tym miejscu należy jednak podkreślić, że obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu, ustalony wyrokiem sądowym orzekającym rozwód z winy obu stron, nie wygasa po upływie 5 lat od daty wydania orzeczenia – art. 60 §3 KRO a contrario (wyrok SA w Katowicach z dnia 21 listopada 2013 r., sygn. akt III AUa 470/13).
Podstawa prawna:
Art. 60 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U.2015.2082).
