Spis treści
Kiedy rodzice nie mogą reprezentować dziecka?
Na gruncie obowiązujących przepisów, rodzice nie mogą reprezentować dziecka:
- przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską;
- przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.
W takich sytuacjach dziecko reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.
Powyższe zasady stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym. I tak na przykład w postępowaniu karnym, w którym osoby małoletnie są pokrzywdzone w wyniku przestępstwa jednego z rodziców lub obojga z rodziców, reprezentowane są przez kuratora ustanowionego przez sąd opiekuńczy.
Pod obrady Sejmu właśnie trafił senacki projekt zmiany ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Na posiedzeniu Sejmu w dniach 18 – 20 lutego odbędzie się pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy nowelizującej kodeks rodzinny i opiekuńczy. Co w nim znajdziemy? Otóż proponuje się przyjęcie nowych rozwiązań w przedmiocie ustanowienia kuratora. Projekt ustawy wskazuje, że kuratorem może zostać ustanowiony adwokat lub radca prawny. W przypadku gdy stopień skomplikowania sprawy tego nie wymaga, kuratorem może zostać ustanowiony posiadający wyższe wykształcenie prawnicze przedstawiciel organizacji pozarządowej, której celem statutowym jest ochrona praw dziecka lub przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, a jeżeli szczególne okoliczności za tym przemawiają, także inna osoba. Ponadto, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie dobro dziecka, kurator reprezentujący je w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym udziela na piśmie temu z rodziców dziecka, który nie uczestniczy w postępowaniu, niezbędnych informacji o przebiegu tego postępowania i podjętych w jego toku czynnościach.
Cel zmian
Celem zmian jest realizacja postulatów sformułowanych przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z dnia 11 lutego 2014 r. (sygn. akt S2/14). Trybunał przedstawił bowiem uwagi dotyczące niezbędności podjęcia działań ustawodawczych, zmierzających do usunięcia nieprawidłowości w postępowaniach karnych, w których osoby małoletnie, pokrzywdzone w wyniku przestępstwa jednego z rodziców lub obojga z rodziców, reprezentowane są przez kuratora ustanowionego przez sąd opiekuńczy. W opinii Trybunału konieczne jest wobec tego doprecyzowanie, jakimi kompetencjami powinny wyróżniać się osoby wyznaczane do pełnienia funkcji kuratora małoletniego w tym specyficznym układzie, gdy – ze względu na konflikt interesów między dzieckiem a jego opiekunami prawnymi – nie może być ono reprezentowane przez tychże opiekunów. Ponadto TK wskazał, że niezbędne jest wyraźne przyznanie rodzicom w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego prawa do informacji o przebiegu postępowania dotyczącego ich dziecka, w sytuacji gdy jest ono reprezentowane przez kuratora.
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Wniosek o ustanowienie kuratora
przejdź do formularza »
Kuratorem profesjonalny pełnomocnik
W projekcie ustawy proponuje się dookreślenie, że kuratorem może zostać ustanowiony przede wszystkim adwokat lub radca prawny. Wybór tych dwóch grup zawodowych, jako zrzeszających osoby, którym mogłoby być powierzane zadanie sprawowania kurateli w wypadku, gdy dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską nie może reprezentować żadne z rodziców, podyktowany jest przeświadczeniem, że profesjonalni pełnomocnicy dysponują największą wiedzą i zarazem doświadczeniem, jeżeli chodzi o podejmowanie określonych działań w ramach toczącego się postępowania (nie tylko zresztą karnego, lecz także każdego innego postępowania sądowego tudzież administracyjnego). Adwokaci i radcowie prawni legitymują się poza tym odpowiednimi kwalifikacjami, które gwarantują, że interes dziecka będzie zabezpieczony również przy dokonywaniu czynności prawnych, o których mowa w art. 98 § 2 k.r.o. (czynności prawne między dziećmi pozostającymi pod władzą rodzicielską wspólnych rodziców oraz czynności prawne między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem).
Wracając do postanowień projektu, wypada dodać, że dopuszcza on powierzanie funkcji kuratora również przedstawicielom organizacji pozarządowych, których cele statutowe obejmują ochronę praw dziecka bądź też przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, pod warunkiem wszakże, iż stopień skomplikowania danej sprawy uzasadnia przekonanie, że osoba, która zawodowo nie zajmuje się świadczeniem pomocy prawnej, podoła obowiązkom związanym z reprezentacją dziecka. Z kolei wprowadzenie zastrzeżenia, że kuratorem może być przedstawiciel organizacji pozarządowej, który ukończył wyższe studia prawnicze, ma stanowić doprecyzowanie obwiązującej regulacji, która – co prawda od strony negatywnej – szczątkowo określa już przymioty kuratora, a zwłaszcza przesądza, że nie może pełnić tej funkcji ten, w stosunku do kogo zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków kuratora (art. 148 § 2 k.r.o. w zw. z art. 178 § 2 k.r.o.). W sytuacjach szczególnych możliwe będzie ponadto ustanowienie kuratorem innej osoby (np. spokrewnionej z dzieckiem, wychowawcy z placówki opiekuńczej sprawującej nad dzieckiem pieczę zastępczą albo rodzica zastępczego). Przyznanie sądowi opiekuńczemu pewnej elastyczności w wyborze kandydata na kuratora jest bez wątpienia wskazane, gdyż konieczność wyznaczenia kuratora w praktyce nie zawsze wiązać się będzie z dokonywaniem czynności prawnych lub procesowych, a osoby bliskie dziecku czy chociażby kuratorzy rodzinni wykazujący się dużym doświadczeniem w pracy z dziećmi będą predystynowani do wykonywania określonych zadań kuratora.
Podstawa prawna:
Art. 98, art. 148, art. 178 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2012.788)
Projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, druk sejmowy nr 3105.
