Spis treści
Główny cel ustawy
Głównym celem ustawy jest zmiana przepisów o odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe, polegająca na wprowadzeniu zasady odpowiedzialności z tzw. dobrodziejstwem inwentarza (tj. do wysokości wartości aktywów spadkowych), w miejsce obowiązującej obecnie zasady odpowiedzialności nieograniczonej. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, rozwiązanie przewidziane w obowiązujących obecnie przepisach nie chroni należycie spadkobierców przed niespodziewaną odpowiedzialnością za długi spadkowe przewyższające wartość aktywów spadkowych. Jednocześnie ustawa uwzględnia to, aby powyższa zmiana nie stała się źródłem nadmiernych, niepotrzebnych kosztów ponoszonych przez spadkobierców, a zarazem nie odbiła się niekorzystnie na wierzycielach spadkowych. W przypadku odpowiedzialności spadkobierców z dobrodziejstwem inwentarza podstawowe znaczenie ma rzetelne ustalenie stanu majątku spadkowego. W świetle obowiązujących przepisów stan majątku spadkowego ustala odpłatnie komornik sądowy (ewentualnie urząd skarbowy). W ten sposób naraża się spadkobierców na koszty, w tym obejmujące konieczność wyceny aktywów spadkowych z udziałem biegłych rzeczoznawców. Koszty te mogą sięgać nawet kilku tysięcy złotych. Dlatego od dawna postulowano wprowadzenie rozwiązania, które by te nadmierne koszty ograniczyło. Celom tym służy przewidziana w projekcie instytucja ,,prywatnego” wykazu inwentarza.
Należyta regulacja odpowiedzialności za długi spadkowe wymaga uwzględnienia i sprawiedliwego zrównoważenia przeciwstawnych racji i interesów wierzycieli spadkowych oraz spadkobierców. W związku z tym przyjęto, że w przypadku ograniczonej odpowiedzialności spadkobierców kwestią kluczową dla wierzycieli spadkowych jest ich należyte zaspokajanie, tak aby limit odpowiedzialności (wartość aktywów spadkowych) nie został wyczerpany przez zaspokojenie tylko niektórych z nich. W związku z tym należy, z jednej strony, nałożyć na spadkobierców, którzy chcieliby korzystać z dobrodziejstwa inwentarza, obowiązek dochowania należytej staranności przy ustalaniu stanu spadku. Z drugiej strony, należy wprowadzić mechanizm pozwalający wierzycielom przynajmniej dowiedzieć się o tym, że ich interesy mogą być, w związku z ograniczoną odpowiedzialnością spadkobierców, zagrożone.
Wprowadzenie zasady ograniczonej odpowiedzialności za długi spadowe
Obecnie obowiązujące prawo nakłada na spadkobiercę obowiązek złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Oświadczenie o przyjęciu spadku wprost
przejdź do formularza »
Przyjęcie spadku wprost niesie za sobą poważne konsekwencje dla samego spadkobiercy, bowiem ten zobowiązany jest pokryć w całości długi spadkowe nawet wtedy, gdy przekraczają one wartość aktywów spadku. Uchwalona właśnie ustawa znosi domniemanie przyjęcia spadku wprost, w przypadku gdy spadkobierca nie złożył w przepisanym terminie żadnego oświadczenia. W świetle znowelizowanego art. 1015 § 2 k.c. brak oświadczenia spadkobiercy w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca będzie więc odpowiadać za długi spadkowe do wysokości wartości aktywów spadkowych.
Przestaje ponadto obowiązywać zasada, że jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uważa się, że także spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia, przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Odpowiedzialność za długi a wykaz inwentarza
Według postanowień ustawy nowelizującej, w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.
Wykaz inwentarza może złożyć spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zapisobierca windykacyjny lub wykonawca testamentu. Wykaz inwentarza może zostać złożony bądź w sądzie, bądź przed notariuszem, ale wówczas zostaje on objęty protokołem.
Wykaz inwentarza może zostać złożony wspólnie przez więcej niż jednego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu. W wykazie inwentarza z należytą starannością ujawnia się przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku. W razie ujawnienia po złożeniu wykazu inwentarza przedmiotów należących do spadku, przedmiotów zapisów windykacyjnych lub długów spadkowych pominiętych w wykazie inwentarza składający wykaz uzupełnia go.
Wykaz inwentarza składany w sądzie trzeba będzie sporządzić według ustalonego, w drodze rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, wzoru.
Etap procesu legislacyjnego
Uchwaloną ustawę przekazano do Senatu.
Podstawa prawna:
Art. 1015, art. 1016 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku –Kodeks cywilny (Dz.U.2014.121)
Art. 1 ustawy z dnia 6 lutego 2015 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw.
Źródło:
W powyższym artykule wykorzystano także uzasadnienie do projektu ustawy, druk nr 2707.
