Upoważnienie nie musi mieć formy pisemnej. – Tak samo ważne jest upoważnienie ustne złożone w obecności lekarza lub pielęgniarki. Wówczas odpowiedniego wpisu w dokumentacji dokonuje personel medyczny, któremu pacjent złożył oświadczenie o upoważnieniu – mówi Daniel Reck, partner i adwokat w Kancelarii Duraj & Reck i Partnerzy.
Po śmierci pacjenta prawo wglądu w dokumentację medyczną ma osoba upoważniona przez pacjenta za życia lub osoba upoważniona na mocy odrębnego dokumentu upoważnienia udzielonego przez pacjenta i dołączonego do dokumentacji medycznej. Prawo w tym względzie nie przewiduje żadnych wyjątków, co w wielu przypadkach jest powodem sporych problemów dla najbliższej rodziny.
Nietrudno bowiem wyobrazić sobie, że pacjent do szpitala jest przywożony nieprzytomny lub w stanie bardzo ciężkim, uniemożliwiającym jakąkolwiek komunikację. Wówczas pacjent z oczywistych względów nie jest w stanie złożyć żadnego oświadczenia. Możemy wyobrazić sobie także sytuację, w której pacjent co prawda składa oświadczenie, ale upoważnia do wglądu w dokumentację osobę nienależącą do rodziny, nawet tej dalszej, i z którą rodzina po śmierci pacjenta nie ma żadnego kontaktu. – W takich sytuacjach prawo wglądu do dokumentacji medycznej pozostaje w ścisłym związku z jednym z naczelnych praw pacjenta – prawem do zachowania tajemnicy. Zgodnie bowiem z art. 13 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego – tłumaczy Katarzyna Knapek, adwokat z Kancelarii Duraj & Reck i Partnerzy.
Jeżeli pacjent nie złoży żadnego oświadczenia lub upoważni osobę spoza kręgu rodziny, najbliższa rodzina zmarłego pacjenta nie uzyska wglądu w dokumentację medyczną. Postawa podmiotu leczniczego odmawiającego wglądu do dokumentacji najbliższej, ale nieupoważnionej rodzinie jest zrozumiała, bowiem do tak restrykcyjnego postępowania obligują przepisy prawa. – Każde naruszenie zasad udostępniania dokumentacji medycznej może skutkować odpowiedzialnością za naruszenie prawa pacjenta, a także przepisów o ochronie danych osobowych, zgodnie z którymi dane medyczne jako dane wrażliwe są poddane najwyższej ochronie. Dla najbliższej rodziny może to wydawać się krzywdzące, ale w prawie medycznym najważniejsza jest osoba pacjenta, którego wola i decyzje mają pierwszeństwo przed prawami najbliższej rodziny – mówi Daniel Reck.
Pytanie – czy rodzina pacjenta może w jakikolwiek sposób uzyskać wgląd w dokumentację medyczną? Jeżeli rodzina dysponuje pisemnym upoważnieniem zmarłego pacjenta, z różnych powodów nieuznawanym przez podmiot leczniczy za ważny, rodzinie przysługuje prawo złożenia do sądu pozwu o ustalenie w trybie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego prawa wglądu do dokumentacji medycznej. Ponadto, w razie podejrzenia przez rodzinę nieprawidłowości w opiece nad zmarłym pacjentem rodzinie przysługuje szereg środków prawnych mających na celu zweryfikowanie przebiegu leczenia. Rodzina może skierować pozew o zapłatę zadośćuczynienia lub odszkodowania, skierować zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa do prokuratury, zaangażować Rzecznika Praw Pacjenta lub Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej. Każdy z tych organów na wniosek rodziny ma prawo uzyskać dostęp do dokumentacji medycznej zmarłego pacjenta.
– Spadkobiercom zmarłego pacjenta przysługuje także prawo wglądu do dokumentacji medycznej w zakresie prowadzonego postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych. Posłużenie się przez ustawodawcę zwrotem „w zakresie prowadzonego postępowania” oznacza, że trzeba będzie udostępnić spadkobiercom pacjenta (zasadniczo są nimi: dzieci oraz małżonek) dokumentację medyczną, jeżeli złożą wniosek o ustalenie zdarzenia medycznego. Należy więc podkreślić, że spadkobiercy dopiero po złożeniu wniosku do wojewódzkiej komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych mogą zażądać dokumentacji medycznej zmarłego pacjenta – informuje Katarzyna Knapek.
Możliwość wglądu do dokumentacji przez osobę inną niż upoważniona przez pacjenta daje wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 lutego 2013 roku, wydany w sprawie o sygnaturze VII SAB/Wa 217/12. Zgodnie z nim jeżeli pacjent upoważnił do wglądu w dokumentację członka rodziny w jednym szpitalu, a zmarł w drugim w wyniku tej samej choroby, rodzina może domagać się udostępnienia dokumentacji ze szpitala, w którym pacjent zmarł.
Jednakże ten wyrok WSA w Warszawie jest bardzo odosobnioną interpretacją, niepotwierdzoną dotychczas w innym orzeczeniu. – Należy także pamiętać, że prawo do wglądu do dokumentacji medycznej nie jest tożsame z prawem uzyskiwania informacji o stanie zdrowia i udzielanych świadczeniach zdrowotnych. Co oznacza, że pacjent może upoważnić wskazaną osobę tylko do uzyskania informacji lub wglądu do dokumentacji albo udzielić obu upoważnień – mówi Daniel Reck.
Dlatego nie powinniśmy być zdziwieni, gdy w trakcie przyjęcia do szpitala lub rejestracji w przychodni przedkładane nam są do podpisu obszerne formularze oświadczeń. Z jednej strony może to być dla nas bardzo uciążliwe, jednakże powinniśmy pamiętać, że złożone przez nas oświadczenie nawet przy rejestracji do przychodni lekarza rodzinnego ma ogromne znaczenie i niesie za sobą skutki prawne także po naszej śmierci.
