Spis treści
Podstawa prawna
Kwestie testamentów zostały szczegółowo uregulowane w ostatniej księdze Kodeksu cywilnego zatytułowanej – Spadki. W tej części KC możemy odnaleźć nie tylko regulację odnoszącą się do dziedziczenia ustawowego, czy testamentowego, sporządzania ostatniej woli spadkobiercy, czy wreszcie formy poszczególnych testamentów zwykłych i szczególnych, ale także sytuacji, gdy pozostawiono dwa lub większą ilość testamentów.
2 rodzaje testamentów
Dla przypomnienia wyróżniamy zasadniczo dwie kategorie testamentów – zwykłe, które obejmują testament własnoręczny, notarialny oraz urzędowy, a także szczególne – ustny, wojskowy, na polskim statku morskim lub powietrznym. Szczegółowa kwestia ich sporządzania była już omawiana w naszych artykułach. Zgodnie z treścią art. 942 KC, testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. Zakazane jest zatem sporządzanie testamentów wspólnie przez małżonków czy np. rodzeństwo – takie testamenty są z mocy samego prawa nieważne. Musimy jednocześnie pamiętać, że spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Odwołanie sporządzonego już testamentu może nastąpić w różny sposób. Przede wszystkim spadkodawca może go odwołać poprzez pozbawienie testamentu cech, od których zależy jego ważność – np. przy testamencie własnoręcznym zamaże podpis i poskreśla datę jego sporządzenia. Może oczywiście podrzeć także testament. Innym sposobem jest również sporządzenie nowego testamentu, niezależnie czy będzie to testament zwykły czy szczególny.
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Testament własnoręczny powołujący spadkobiercę do spadku przejdź do formularza »
Odwołanie testamentu
Zgodnie z art. 946 i n. KC, odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu. Powyższa regulacja ma zatem zastosowanie w przypadku, gdy spadkobierca pozostawił po sobie dwa różne testamenty.
Generalna zasada jaka jest stosowana w takiej sytuacji, to to, że testament późniejszy uchyla testament wcześniejszy. Nie jest ważna forma poszczególnych testamentów, także bez znaczenie pozostaje to, że jeden z testamentów jest testamentem zwykłym a drugi urzędowym. Oczywiście musimy mieć na względzie ważność obydwu testamentów. Zasadniczo zatem z reguły będzie obowiązywać testament późniejszy – decyduje jak najbardziej data jego sporządzenia. Jeżeli jednak późniejszy testament okaże się z jakichkolwiek przyczyn nieważny (np. zmarły nie miał już zdolności do jego sporządzenia, bo został ubezwłasnowolniony całkowicie), to nie będzie miał on jakiejkolwiek mocy wiążącej. Tym samym ważny będzie pierwszy testament. Dodatkowo jeśli drugi testament tylko częściowo jest sprzeczny z treścią pierwszego testamentu, to ważne będą dwa z nich – ale tylko co do części ze sobą niesprzecznej. Nie dające się ze sobą pogodzić sprzeczności rozstrzyga się na korzyść nowego, późniejszego testamentu i w tym zakresie to on będzie obowiązywał.
Zdanie Sądu Najwyższego
Na zakończenie warto przytoczyć treść uchwały Sądu Najwyższego, zgodnie z którą oświadczenie spadkodawcy nie mające cech testamentu i nie odpowiadające formie odwołania testamentu, a wskazujące, który z kilku testamentów sporządzonych tego samego dnia stanowi testament ostatni, może być uznane za wystarczające do usunięcia wątpliwości co do ich kolejności. Powołanie tego samego spadkobiercy w kilku testamentach sporządzonych tego samego dnia jest ważne mimo niemożności ustalenia ich kolejności i zachodzącej różnicy dotyczącej zapisów (por. uch. SN z 30.09.1971 r. sygn. akt III CZP 56/71). Jeżeli spadkodawca sporządzi kilka identycznych co do treści testamentów – w tej samej dacie lub datach różnych – to wówczas jest kilka jednakowo skutecznych testamentów. Odwołanie jednego z tych testamentów nie pozbawia ważności pozostałych, z samego zaś odwołania jednego z nich nie można wnosić, iż spadkodawca odwołał w ten sposób pozostałe testamenty, chyba że co innego wynika z okoliczności konkretnego wypadku.
Podstawa prawna:
[art. 942, art. 946 k.c. (Dz.U. z 2014 r. Nr 121 j.t.)]
