Spis treści
Choroba psychiczna przeszkodą małżeńską
W prawie rodzinnym występuje kilka tzw. przeszkód małżeńskich. Są to sytuacje, które w opinii ustawodawcy wyłączają możliwość zawarcia małżeństwa. Jeżeli jednak nupturienci (osoby, które zawierają małżeństwo) wstąpili w związek małżeński, pomimo istnienia okoliczności wyłączających, wówczas możliwe jest orzeczenie unieważnienia małżeństwa. Do katalogu przeszkód małżeńskich ustawodawca zaliczył chorobę psychiczną.
Pojecie choroby psychicznej będącej podstawą unieważnienia małżeństwa
Prawo nie definiuje pojęcia choroby psychicznej. Z unormowań kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika jedynie, że małżeństwa nie może zawrzeć osoba dotknięta chorobą psychiczną, a jeżeli małżeństwo takie zostało zawarte bez zezwolenia sądu, wówczas dopuszczalne jest jego unieważnienie. Oznacza to, że podstawą unieważnienia małżeństwa może być tylko i wyłącznie choroba psychiczna, a nie inne zaburzenia psychiczne, takie jak np. pijaństwo czy narkomania.
Trudno zdefiniować, czym jest choroba psychiczna. Pomocne mogą stać się regulacje prawne zawarte w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego. Choroba psychiczna wiąże się z tzw. zaburzeniami psychotycznymi, a więc takimi stanami jak urojenia, omamy czy halucynacje bądź inne skrajne zaburzenia zachowania.
W przypadku unieważnienia małżeństwa ważne jest także to, czy stan zdrowia osoby dotkniętej chorobą psychiczną zagraża małżeństwu i zdrowiu przyszłego potomstwa. Jeżeli stan zdrowia i umysłu takiej osoby nie zagraża wyżej opisanym dobrom, wówczas nie ma podstaw do tego by uznać takie małżeństwo za niedopuszczalne.
Rodzi się więc pytanie, co w sytuacji, gdy jeden z małżonków cierpi na depresję? Czy jej istnienie także umożliwia unieważnienie małżeństwa, bowiem według współczesnej klasyfikacji chorób psychicznych, depresja należy do tej kategorii schorzeń. Mając na uwadze to, co zostało powiedziane wcześniej, należy stwierdzić, że depresja nie zawsze będzie uzasadniać orzeczenia unieważnienia małżeństwa.
W tym miejscu należałoby przywołać stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 5 kwietnia 2013 roku (sygn. akt III CSK 228/12) w którym Sąd podkreślił, że w każdym wypadku ustalenie istnienia zaburzenia psychicznego w postaci konkretnej jednostki chorobowej, jej skutków i rokowań na przyszłość oraz wpływu na małżeństwo i potomstwo musi być dokonane w odniesieniu do konkretnego przypadku, na podstawie zebranego materiału dowodowego, a zwłaszcza opinii biegłych z zakresu psychiatrii, niezbędnej z uwagi na konieczność wiadomości specjalnych.
Nie można unieważnić małżeństwa z powody istnienia choroby psychicznej, która ujawniła się w trakcie trwania małżeństwa
Co w sytuacji, gdy choroba psychiczna ujawniła się w trakcie trwania małżeństwa? Czy wtedy tez można domaga się unieważnienia małżeństwa? Odnosząc się do dorobku judykatury opartego na brzmieniu art. 12 k.r.o. należy podkreślić, że unieważnienie małżeństwa z powodu choroby psychicznej może nastąpić, o ile istnienie tej choroby stwierdzono w dacie zawarcia związku małżeńskiego. Powstanie choroby psychicznej, jej rozpoznanie, po zawarciu małżeństwa nie czyni tego małżeństwa unieważnialnym, czyli podlegającym unieważnieniu. Tylko wyraźne stwierdzenie istnienia choroby psychicznej w chwili zawierania związku małżeńskiego może uzasadniać żądanie jego unieważnienia. (Zobacz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 lutego 1995 roku, sygn. akt I ACr 33/95, OSA 1997/4/15.)
Co to oznacza? Sprawdźmy, odnosząc się do konkretnego przykładu. W sytuacji, gdy w chwili zawierania małżeństwa jeden z małżonków cierpiał na nerwicę, która w trakcie trwania małżeństwa przeobraziła się w psychozę, nie można domagać się unieważnienia małżeństwa z powodu zaistnienia przeszkody choroby psychicznej. Nawet jeśli nerwica ukrywała pierwsze objawy psychozy, to rozpoznanie choroby psychicznej nastąpiło w trakcie trwania małżeństwa, stąd powództwo o unieważnienie małżeństwa podlega oddaleniu.
Podstawa prawna:
Art. 12 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2012.788)
Art. 3 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego(Dz.U.2011.231.1375)
Źródło:
Tekst orzeczenia SN, którego fragment wykorzystano w powyższym artykule pochodzi z bazy orzeczeń Sądu Najwyższego dostępnej pod adresem http://www.sn.pl.
