Spis treści
Rażąca niewdzięczność
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 r. (sygn. akt IV CKN 115/01), „pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpada tylko takie zachowanie się obdarowanego, polegające na działaniu lub zaniechaniu skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Chodzi tu przede wszystkim o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub czci albo mieniu darczyńcy oraz o naruszenie przez obdarowanego spoczywających na nim obowiązków wynikających ze stosunków osobistych (rodzinnych) łączących go z darczyńcą oraz obowiązku wdzięczności”.
Czy zdradę zięcia względem córki darczyńców można uznać za rażącą niewdzięczność?
W jednej ze spraw, jaką rozpoznawały kolejno Sąd Rejonowy w Pruszkowie i następie na skutek apelacji Sąd Okręgowy w Warszawie, powodowie wnieśli o zobowiązanie swojego zięcia do złożenia oświadczenia woli przeniesienia na nich własności nieruchomości gruntowej. Istotne w tej sprawie jest to, że własność tej nieruchomości wcześniej – tj. w 1995 roku – powodowie przenieśli na swoją córkę i zięcia, który w tej sprawie był pozwanym i który darowiznę przyjął i nabył jej własność do majątku dorobkowego ze swoją żoną na zasadach wspólności majątkowej małżeńskiej. W 2003 roku, pozwany zięć wyprowadził się od ich córki do swoich rodziców, a następnie po kilku miesiącach zamieszkał z inną kobietą z którą pozostawał w związku od 2002 r. do 2007 r. Z uwagi na zaistniałą sytuację, powodowie w 2004 r. złożyli pozwanemu pisemne oświadczenie o odwołaniu darowizny.
Sąd I instancji uznał, że zachowanie pozwanego zięcia nie objawiało się rażącą niewdzięcznością w stosunku do powodów, ponieważ nie było nacechowane szczególnym zamiarem pokrzywdzenia darczyńców, nie stanowiło przestępstwa przeciwko ich życiu lub zdrowiu. Ponadto, sąd doszedł do wniosku, że porzucenie rodziny, zdrada małżonki i nieregularne łożenie na rodzinę, stanowią zdecydowanie pogwałcenie zasad moralnych i etycznych. Co więcej, sąd I instancji z całą stanowczością takie postępowanie ojca i męża ocenił jako naganne i uznał je za okazanie niewdzięczności wobec żony, a tym samym względem powodów, jednakże nie „rażąco niewdzięczne". Według Sądu Rejonowego w Pruszkowie zachowanie pozwanego nie mogło być uznane za wystarczającą podstawę do skutecznego odwołania darowizny. Na skutek tego, sąd I instancji wyrokiem w całości oddalił powództwo.
Powyższy wyrok zaskarżyli powodowie, zarzucając mu naruszenie art. 898 § 1 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Zdaniem powodów Sąd Rejonowy w Pruszkowie błędnie uznał, iż porzucenie ich córki oraz wnuków przez pozwanego dla innej kobiety, jak również przerzucenie całego ciężaru utrzymania swojej rodziny na nich przy jednoczesnym unikaniu kontaktów z nimi i tym samym nie udzielaniu im pomocy nie stanowi rażącej niewdzięczności w rozumieniu tego przepisu.
Sąd Okręgowy oddalił apelację w całości. Sąd II instancji przyjął za własne ustalenia Sądu Rejonowego odnośnie stanu faktycznego i jego oceny prawnej. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie „podkreślenia wymaga, że uprawnienie do odwołania darowizny jest uzależnione od dopuszczenia się rażącej niewdzięczności obdarowanego wobec darczyńcy. Zachowanie obdarowanego musi dotykać zasadniczo bezpośrednio darczyńcy. Cechy rażącej niewdzięczności mogą mieć co prawda także inne zachowania wysoce nieprzyjazne, kierowane do osoby bliskiej darczyńcy, z tym jednakże zastrzeżeniem, że obdarowany, kierując swoje zachowanie wobec osoby bliskiej, zamierza oddziaływać bezpośrednio na darczyńcę.” Ponadto, Sąd Okręgowy w Warszawie wskazał, że Sąd I instancji słusznie uznał, że skoro pozwany tak naprawdę już od początku małżeństwa z córką powodów lekceważył obowiązki rodzinne, to nie powinno być dla nich żądnym zaskoczeniem, że jego stosunek do rodziny nie zmienił się po przeniesieniu własności nieruchomości w formie darowizny. W związku z tym fakt, że pozwany w dalszym ciągu nie interesuje się powodami nie może być – zdaniem sądu – wystarczającym powodem do odwołania darowizny.
Podstawa prawna:
art. 898 § 1 ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93)
