Spis treści
Istota wspólności majątkowej
Konsekwencją zawarcia małżeństwa jest powstanie – co do zasady – ustroju wspólności majątkowej. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą między innymi:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej ma na celu wzmocnienie rodziny oraz zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny (zob. wyrok SN z dnia 31 stycznia 2003 r., sygn. akt IV CKN 1710/00)
Co istotne, oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny. Każdy z małżonków – co ważne – może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym (chyba że przepisy zawarte w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stanowią inaczej), a wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego.
Co zrobić, gdy jeden z małżonków trwoni majątek wspólny?
Jednym ze sposobów ukrócenia praktyki trwonienia majątku przez jednego z małżonków jest ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej. Jak wynika z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Na marginesie można wskazać, że ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Wracając do kwestii ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie małżonka wskazać należy, że uzależnione jest to od wystąpienia ważnych powodów. Przez ważne powody, dające podstawę do zniesienia tej wspólności, przyjęło się rozumieć wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny. Ważnymi powodami będą zatem takie okoliczności, które sprawiają, że w konkretnej sytuacji faktycznej wspólność majątkowa nie służy dobru drugiego z małżonków, a nawet prowadzi do sytuacji sprzecznej z zasadami prawa rodzinnego. Wystąpienie ważnych powodów musi jednak zostać zbadane i wykazane z uwzględnieniem całokształtu okoliczności stanu faktycznego (zob. wyrok SN z dnia 31 stycznia 2003 r., sygn. akt IV CKN 1710/00; wyrok SN z dnia 8 października 1998 r., sygn. akt II CKU 50/98; wyrok SN z dnia 8 grudnia 1998 r., sygn. akt I CKN 906/97).
W świetle powyższego nie budzi więc wątpliwości, że za ważny powód uzasadniający ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej może być potraktowana okoliczność, że jeden z małżonków trwoni majątek wspólny (zob. N. Szok, R. Terlecki, Prawo rodzinne i opiekuńcze. Praktyka orzecznictwo, kazusy, wyd. C. H. Beck, Warszawa 2016, s. 94 oraz wskazane tam orzecznictwo).
Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej.
Podstawa prawna:
Art. 32, art. 36, art. 52 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2015.2082).
