Spis treści
Czasem jego życzeniem jest, aby spadek otrzymali tylko niektórzy z nich albo osoby zupełnie obce. Zdarza się także, że cały swój majątek dana osoba chce pośmiertnie przekazać np. organizacji pożytku publicznego czy fundacji. Obowiązujące prawo szanuje ostatnią wolę każdego z nas, dlatego dopuszcza sporządzanie testamentu. Najczęstszą formą testamentu jest testament zwykły. Dlatego też dzisiaj powiemy, jak można go sporządzić.
Testament zwykły własnoręczny
Najłatwiejszą formą sporządzenia testamentu jest jego własnoręczne spisanie. Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Oznacza to, że na dokumencie stanowiącym testament, spisanym w całości własnoręcznie, muszą znajdować się takie treści, jak:
- Wyrażenie swojej ostatniej woli,
- Podpis,
- Data.
Jednakże brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów. Co to oznacza? Przede wszystkim należy w tym miejscu omówić, czym jest zdolność spadkodawcy do sporządzenia testamentu.
Zdolność spadkodawcy do sporządzenia testamentu
Kodeks cywilny zawiera regulacje, które wskazują kto może sporządzić testament. Ustawowym wymogiem jest posiadanie zdolności do czynności prawnych. Cóż to oznacza? Oznacza to, że testament może sporządzić osoba pełnoletnia (która ukończyła 18 rok życia) albo kobieta, która ukończyła 16 rok życia i zawarła za zezwoleniem sądu opiekuńczego związek małżeński. Osoby te nie mogą być ponadto ubezwłasnowolnione częściowo ani całkowicie. Zatem sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych i nie można go sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.
Dlatego tak ważne jest, aby testament własnoręczny opatrzony był datą. Może zdarzyć się tak, że spadkodawca przed śmiercią zostanie ubezwłasnowolniony częściowo z powodu występującej choroby lub innych zaburzeń psychicznych. Opatrzenie testamentu datą jednoznacznie wskaże, kiedy testament spisano, a więc czy spadkodawca miał wówczas pełną zdolność do czynności prawnych czy już był w zdolności do czynności prawnych ograniczony.
Wzajemny stosunek kilku testamentów
Opatrzenie datą testamentu ma także wpływ na stwierdzenie wzajemnego stosunku kilku testamentów. Prawo dopuszcza, aby spadkodawca (testator) sporządził więcej niż jeden testament. Sporządzając kolejny testament testator może odwołać poprzedni testament (wskazując to jednoznacznie w jego treści), może także nie zawierać takiego postanowienia. Co wówczas? Jeżeli zatem spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu. Opatrując testamenty datą unikniemy niejasności i jednoznacznie wskażemy, który testament był sporządzony jako pierwszy, a który jako następny.
Testament zwykły notarialny
Zgodnie z przepisem art. 950 kodeksu cywilnego, testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego. Powszechnie uważa się, że testament notarialny jest formą najbardziej bezpieczną i najtrudniejszą do obalenia, ze względu na jej wysoki stopień sformalizowania. Również sam fakt sporządzenia go przez notariusza daje swoistą gwarancję spadkodawcy, że jego ostatnia wola zostanie należycie wykonana. Uzasadnione jest to tym, że notariuszowi nie wolno dokonywać czynności notarialnej, jeżeli poweźmie wątpliwość, czy strona czynności notarialnej ma zdolność do czynności prawnych. Nie chodzi przy tym o zdolność do czynności prawnych w rozumieniu art. 11 k.c., lecz o sytuacje uzasadniające przypuszczenie o zaistnieniu wady oświadczenia woli. Notariusz zatem powinien odmówić dokonania czynności notarialnej nie tylko wówczas, gdy strona czynności jest formalnie ubezwłasnowolniona (art. 81 ustawy z 1991 r. – Prawo o notariacie w zw. z art. 13 i 16 k.c.), ale także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy taka strona działa w stanie dostatecznej świadomości (art. 86 ustawy z 1991 r. – Prawo o notariacie w zw. z art. 82 k.c.). Chodzi o stwierdzenie ułomności i jej stopnia w odniesieniu do osoby biorącej udział w czynności.
Należy jednak pamiętać, że nawet testament notarialny może być nieważny.
Testament zwykły allograficzny
Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to w nim zaznaczyć ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.
Testamentu allograficznego nie mogą jednak sporządzić osoby głuche lub nieme.
Podstawa prawna:
Art. 944, art.956, art. 949, art. 950, art. 951 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz.U.2014.121).
Art. 81, art. 86 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku – Prawo o notariacie (Dz.U.2014.164).
