Spis treści
Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną, zatem może być podmiotem praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego. Natomiast pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. Zatem dopiero po ukończeniu 18 roku życia, można dokonywać wszelakich czynności o charakterze cywilnoprawnym w granicach przysługującej zdolności prawnej zarówno we własnym imieniu, jak i na rzecz innej osoby.
Władza rodzicielska, a majątek dziecka
Podstawowym celem władzy rodzicielskiej jest funkcja ochronna względem dziecka. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.
Co więcej należy wskazać, że rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Przy czym należy zaznaczyć, że żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:
- przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską;
- przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.
Zarząd majątkiem dziecka
Rodzice zobowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Przy czym zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku.
UWAGA! Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.
Należy wskazać, że czynność prawna, która przekracza zakres zwykłego zarządu dotycząca majątku dziecka dokonana bez zezwolenia sądu opiekuńczego jest czynnością prawną bezwzględnie nieważną. Niestety taka sytuacja jest mało komfortowa dla rodziców, bowiem w wielu przypadkach mają oni wątpliwości co do tego, czy dana czynność mieści się jeszcze w ramach zwykłego zarządu, czy też nie. Z ostrożności – w razie gdyby się pojawiły takie wątpliwości, lepiej zawsze zwrócić się do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wyrażenie zgody na dokonanie czynności.
Kiedy należy złożyć wniosek do sądu o wyrażenie zgody na dokonanie czynności w imieniu dziecka?
W postanowieniu z dnia 17 października 2000 r. (sygn. akt I CKN 319/00) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że obiektywnym i sprawdzalnym miernikiem czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu jest ciężar gatunkowy dokonywanej czynności, jej skutków w sferze majątku małoletniego, wartość przedmiotu objętego wyrażoną w postępowaniu sądowym czynnością dyspozytywną oraz szeroko pojęte dobro dziecka i ochrona jego interesów życiowych. Przepisy nie określają katalogu czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Niemniej jednak należy przyjąć, iż do spraw tych należą najprościej mówiąc poważne sprawy, dotyczące np. nieruchomości. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 1998 r. (sygn. akt III CKU 34/98) oświadczenie kuratora ustanowionego w trybie art. 99 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego złożone w imieniu małoletniego w sprawie o dział spadku, że zrzeka się należnych małoletniemu spłat spadkowych jest bezskuteczne. W uzasadnieniu tego postanowienia sąd wskazał, że czynność ta kwalifikuje się jako przekroczenie granic zwykłego zarządu. Rodzice, którzy chcą odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka, również potrzebują na to zgodę sądu opiekuńczego. Zgoda sądu opiekuńczego potrzebna jest również w przypadku złożenia przez rodzica małoletniego współwłaściciela nieruchomości oświadczenia o ustanowieniu hipoteki na udziale w nieruchomości należącym do małoletniego. Brak zgody sądu opiekuńczego w tym zakresie powoduje, że czynność prawna polegająca na ustanowieniu hipoteki jest nieważna.
Podstawa prawna:
95 – 96, 101 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 nr 9 poz. 59)
