Spis treści
Co to właściwie są alimenty?
Alimentami należy nazywać regularne, obligatoryjne, świadczenia na rzecz osób fizycznych, do których zobowiązane są inne osoby fizyczne.
Alimentacja w czasie trwania małżeństwa
Zgodnie z art. 27 KRO „Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swoich sił oraz swoich możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym”. Analizując powyższy przepis należy zdefiniować „potrzeby” jako zindywidualizowane (np. odzież) i zaspokajane wspólnie (np. energia). Rodzinę trzeba rozumieć przez wszystkich jej członków (małżonkowie, ich dzieci, wg. niektórych przedstawicieli doktryny prawa rodzinnego należy zaliczyć również pasierbów). Zaspokajanie potrzeb rodziny może mieć dwie formy. Pierwszą są świadczenia materialne (zarobki, majątek, świadczenie typu „dare”). Drugim sposobem zaspokojenia potrzeb rodziny jest staranie o wychowanie dzieci i praca w gospodarstwie (świadczenie typu „facere”). Obejmuje to klasyczne obowiązki alimentacyjne wewnątrz rodziny, których granice są naturalnie zatarte, a ich realizacja jest zwykle połączona (tj. dochodów nie dzieli się na części, lecz gromadzi we wspólnym „funduszu” i z niego realizuje potrzeby wspólnoty). Zakres obowiązku wyznaczają nie tylko faktyczne dochody, ale też ich potencjalna wielkość i potrzeby uprawnionego (zależne od wieku, stanu zdrowia itp.) oraz uwzględnienie zasady równej stopy życiowej wszystkich członków rodziny.
Alimentacja rozwiedzionych małżonków
Odnośnie tej kwestii, nie będzie miała reguła z art. 27 KRO, dająca podstawę alimentowania się małżonków w czasie trwania małżeństwa (omówiona wyżej). Co do alimentacji rozwiedzionych małżonków stosowanie będzie miał art. 60 KRO. W świetle tego przepisu, małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia (dotyczy sytuacji gdy oboje są winni, brak zawinienia żadnego małżonka, oraz sytuacji rozwodu bez orzekania o winie) i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwością zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. W sytuacji, gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny jest zobowiązany przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, nawet gdy ten nie znajdował się w niedostatku. Ratio legis takiego rozwiązania jest wyrównanie stopy życiowej niewinnego małżonka, jakby nadal był w małżeństwie. W takiej sytuacji małżonek niewinny nie musi udowadniać niedostatku, ale pogorszenie sytuacji życiowej. Okoliczność ta zakłada brak ograniczenia w czasie (tj. do śmierci lub zawarcia nowego małżeństwa przez niewinnego).
Ograniczenie w czasie
Co do zasady obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa, także z upływem pięciu lat od chwili orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni. Zapis przepisu art. 60 § 3 determinuje logiczny wniosek, że gdy rozwiedziony małżonek jest wyłącznie winny, to obowiązek alimentacyjny nie wygasa po 5 latach.
Alimentacja w czasie separacji
W stosunku do małżonków znajdujących się w separacji, nie będzie miał zastosowania omówiony art. 27 KRO. Podstawy prawnej alimentacji należy się dopatrywać w art. 614 § 4 KRO, który brzmi: ,,Do obowiązku dostarczana środków utrzymania przez jednego z małżonków pozostających w separacji drugiemu stosuje się odpowiednio przepisy art. 60, z wyjątkiem § 3”. Wnioskując z tego przepisu, do małżonków znajdujących się w separacji zastosowanie będą miały przepisy odnoszące się do alimentacji rozwiedzionych małżonków, z wyłączeniem przepisów zakładających ograniczenia w czasie.
Odpowiedzialność karna
Trzeba pamiętać, że uchylanie się od ciążącego obowiązku alimentacji i narażenie przez to osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych jest przestępstwem z art. 209 KK.
Podstawa prawna:
art. 27, art. 60, art. 614 § 4 – Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59);
art. 209 – Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553).
Literatura:
Prawo rodzinne – Jerzy Strzebińczyk, 4. Wydanie, Warszawa 2013.
