Kto reprezentuje dziecko pozostające pod władzą rodzicielską? 4 najważniejsze kwestie

Reprezentacja dziecka

Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Prawo, a zarazem i obowiązek reprezentacji dziecka jest jednym z elementów władzy rodzicielskiej. Jak wynika z powyższego, co do zasady rodzice zawsze mogą przed sądem reprezentować dziecko.

Kiedy rodzice nie mogą reprezentować dziecka?

Zasadą jest, że dziecko reprezentują jego rodzice. Jednakże żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:

• przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską;
• przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.

Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Pełnomocnictwo do reprezentowania przed sądem przejdź do formularza »

Powyższe zasady stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym.

Jak wynika z powyższego, rodzice w zasadzie zawsze mogą przed sądem reprezentować dziecko, o ile nie jest to sprawa dotycząca czynności prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską albo między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem. Także w innych sprawach, niż wymienione w art. 98 § 2 k.r.o., zarówno procesowych jak i nieprocesowych, żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka gdy w sprawie, w której występują jako strony lub uczestnicy postępowania rodzice i dzieci, może dojść do sprzeczności interesów między nimi. Wtedy naczelny interes dziecka wyklucza dopuszczalność reprezentowania go przez któregokolwiek z rodziców. W każdej sprawie, w której jako strony lub uczestnicy występują rodzice i dzieci, sąd ma obowiązek badać, czy nie zachodzi hipotetyczna możliwość kolizji interesów między nimi. W razie takiej możliwości żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka przed sądem. W takiej sytuacji sąd rozpoznający daną sprawę nie może odrzucić pozwu (wniosku), lecz ma obowiązek zwrócić się- na podstawie art. 70 § 1 i art. 572 k.p.c. – do sądu opiekuńczego o ustanowienie kuratora dla dziecka.(Zobacz uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., sygn. akt III CSK 259/10.)
I tak tez na przykład:

• rodzic małoletniego nie może, działając w charakterze przedstawiciela ustawowego, wykonywać praw tego małoletniego jako pokrzywdzonego w postępowaniu karnym, w tym także w postępowaniu z oskarżenia prywatnego, jeżeli oskarżonym jest drugi z rodziców (zobacz wyrok SN z dnia 1 grudnia 2010 r., sygn. akt III KK 315/09);
• w sprawie o ustalenie bezpodstawności wydziedziczenia wytoczonej przez spadkobiercę testamentowego wydziedziczonemu zstępnemu spadkodawcy oraz małoletnim zstępnym wydziedziczonego, małoletnich powinien reprezentować kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (zobacz uchwała SN z dnia 13 marca 2008 r., sygn. akt III CZP 1/08);
• małoletni występując z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie rodzica musi działać za pośrednictwem kuratora ustanowionego przez sąd opiekuńczy (zobacz postanowienie SN z dnia 15 września 1972 r., sygn. akt II CR 333/72).

Skutki przekroczenia granic uprawnienia do reprezentowania dziecka

Skutkiem przekroczenia granic umocowania przez przedstawiciela na gruncie prawa cywilnego jest nieważność dokonanej czynności prawnej (art. 95 § 2 k.c.). Natomiast na gruncie prawa karnego procesowego czynność taką należy uznać za bezskuteczną co jest równoznaczne z brakiem skargi uprawnionego oskarżyciela, stanowiącym ujemną przesłankę procesową z art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k.

I tak też na przykład umowa sprzedaży nieruchomości przez ojca na rzecz małoletniego syna, działającego przez matkę wyłączoną z uprawnienia reprezentowania na mocy art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o., jest nieważna i nie może być potwierdzona przez syna po uzyskaniu przez niego pełnej zdolności do czynności prawnych (zobacz postanowienie SN z dnia 15 grudnia 1999 r., sygn. akt I CKN 299/98).

Ustanowienie kuratora

Jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Podstawa prawna:
Art. 98, art. 99 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2012.788)