Spis treści
Obowiązek alimentacyjny rodziców
Nie budzi najmniejszych wątpliwości to, że rodzic dziecka (niezależnie od tego, czy pozostaje w związku małżeńskim z drugim z rodziców) zobowiązany jest do świadczeń alimentacyjnych na rzecz dziecka. W ramach obowiązku alimentacyjnego wyróżniamy zarówno obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Kodeks rodzinny i opiekuńczy precyzuje, że rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem jedynie dziecka pełnoletniego i to wtedy gdy są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Roszczenia matki dziecka pozamałżeńskiego
Okres ciąży jest niewątpliwie trudnym czasem w życiu każdej kobiety, szczególnie w przypadku matek dzieci pozamałżeńskich. Nie oznacza to jednak, że pozostawiane są one bez opieki, choć należy wskazać, że w takim wypadku na ojcu dziecka nie ciążą obowiązki wynikające z małżeństwa. Niemniej Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje jednoznacznie, że ojciec niebędący mężem matki obowiązany jest przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Kodeks rodzinny i opiekuńczy przyznaje więc matce dziecka w stosunku do nie będącego jej mężem ojca dziecka dwa rodzaje roszczeń. Pierwsze z nich to roszczenie o pokrycie kosztów związanych z ciążą i porodem, które ma charakter zbliżony do roszczeń alimentacyjnych. Przedmiotem drugiego roszczenia są koszty trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu i – jak się przyjmuje – ma ono wyraźnie charakter alimentacyjny, gdyż pojęcie kosztów utrzymania jest, w związku z treścią art. 128 KRO, równoznaczne z pojęciem środków utrzymania i mieści się w zdefiniowanym w tym przepisie obowiązku alimentacyjnym (zob. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86; postanowienie SN z 5 stycznia 2001 r., sygn. akt I CKN 1180/2000). Należy także podkreślić, że z ważnych powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące. Przedłużenie obowiązku utrzymania matki stanowi dalszą ochronę praw dziecka. Zabezpieczenie utrzymania matce ma, w swej istocie, na celu zapewnienie dziecku niezbędnej opieki w sytuacji szczególnej, w której, w okolicznościach konkretnej sprawy, jest to możliwe tylko przez matkę, która w okresie zaprzestania w związku z tym pracy zarobkowej nie ma środków do zapewnienia sobie niezbędnego utrzymania (zob. wyrok SN z dnia 29 września 1978 r., sygn. akt II CR 418/78).
Matka może również żądać od ojca dziecka pokrycia „innych koniecznych wydatków” albo „szczególnych strat majątkowych”. Przy określaniu świadczeń z tytułu zwrotu kosztów utrzymania matki dziecka w okresie porodu sąd będzie miał na uwadze możliwości zarobkowe i majątkowe ojca, jednak o wysokości tych świadczeń decydować będą przede wszystkim usprawiedliwione potrzeby matki dziecka, mieszczące się w ramach ocenionych na tle całokształtu okoliczności sprawy kosztów jej utrzymania. Natomiast nie jest miarodajne dla ustalenia omawianego obowiązku pozwanego wysokość osiąganych przez matkę dziecka zarobków przed porodem (zob. orzeczenie SN z dnia 29 kwietnia 1959 r., sygn. akt I CR 1271/58).
Czy powyższe roszczenia przysługują także wtedy, gdy dziecko urodzi martwe?
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jednoznacznie wskazują, ze roszczenia powyższe przysługują matce także w wypadku, gdy dziecko urodziło się nieżywe.
Podstawa prawna:
Art. 128, art. 141 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U.2015.2082).
