Przesłanki orzeczenia pozbawienia władzy rodzicielskiej
Zgodnie z normą art. 111 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej zwanego k.r.o.), jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice jej nadużywają lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej.
Innymi słowy – sąd orzeknie pozbawienie władzy rodzicielskiej w sytuacji, gdy:
1. władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody, np. pobytu rodzica w zakładzie karnym w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności;
2. władza rodzicielska jest nadużywana przez rodziców, co przejawia się np. w pozbawieniu dziecka naturalnego środowiska rodzinnego;
3. rodzice rażąco zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, np. w skutek choroby alkoholowej lub życiowej niezaradności.
Z uwagi na surowy charakter wyżej opisanego środka powinien on być stosowany wtedy, gdy nie przynoszą spodziewanego efektu zarządzenia o charakterze ograniczającym, które sąd wydał na podstawie art. 109 § 1 k.r.o., a w szczególności winien on być orzekany wówczas, gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.
Prawo rodzinne dopuszcza pozbawienie władzy rodzicielskiej jednego z rodziców. W związku z tym rodzi się pytanie, czy możliwe jest orzeczenie pozbawienia władzy rodzicielskiej tylko w stosunku do jednego dziecka.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej w stosunku do jednego dziecka
Pozbawienie władzy rodzicielskiej wydaje się niekiedy zdumiewające, zwłaszcza gdy orzekane jest tylko w stosunku do jednego dziecka. Jak zauważa Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 września 2000 roku (sygn. akt III CKN 1143/00), pozbawienie władzy rodzicielskiej nie ma charakteru generalnego i może być orzeczone tylko co do jednego dziecka, jeżeli w stosunku do tego dziecka wystąpi którakolwiek z przyczyn przewidzianych w art. 111 § 1 k.r.o. Orzeczenie takiego środka jest tym bardziej zasadne, jeżeli w toku postępowania zostanie wykazane, że rodzice dziecka, które przebywa już w domu dziecka, gdzie zostało umieszczone w trybie zarządzeń nagłych, nie tylko nie partycypują w kosztach jego utrzymania, ale również go nie odwiedzają i nie orientują się w jego potrzebach.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej następuje więc w stosunku do tego dziecka, które jest emocjonalnie i wychowawczo zaniedbane i które w wyniku zachowania rodziców nie jest z nimi uczuciowo związane. Nie bez znaczenia dla sądu orzekającego jest także to, że dziecko nie ma zaufania do rodziców, a łączący go z rodzicami związek emocjonalny jest jedynie powierzchniowy. Należy też pamiętać, że rolą środka w postaci pozbawienia władzy rodzicielskiej jest ochrona interesu dziecka i zbieżnego z nim interesu społecznego.
Podsumowanie
Jak wynika z powyższego, argumentem przemawiającym przeciwko orzeczeniu pozbawienia władzy rodzicielskiej nie może być fakt, że rodzice mają jeszcze inne dzieci, co do których podobne rozstrzygnięcie nigdy nie zapadło. Zaniedbanie obowiązków rodzicielskich, rażące nadużywanie władzy rodzicielskiej czy wreszcie trwała przeszkoda w jej wykonywaniu podlegają indywidualnej ocenie. Jeżeli sąd opiekuńczy uzna, że zagrożone jest dobro i interes tylko jednego dziecka, to orzeknie pozbawienie władzy rodzicielskiej nawet wtedy, gdy przesłanki te nie są spełnione w stosunku do pozostałych małoletnich.
Podstawa prawna:
Art. 109 § 1 i 2, art. 111 § 1 i 2 Ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
