Porada prawna: Majątek wspólny po rozwodzie należy podzielić

W myśl art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o,) z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.).

Zgodnie z art. 33 k.r.o. do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

W świetle opisanego stanu faktycznego wskazane jest ustanowienie rozdzielności majątkowej między byłymi małżonkami. Opłacanie składek OC ciąży na właścicielu pojazdu i roszczenie ubezpieczyciela będzie musiało zostać przez właściciela zaspokojone. Jeśli istnieje możliwość porozumienia co do podziału majątku, to wystarczająca będzie umowa o podział wspólnego majątku, która może zostać zawarta w dowolnej formie. Jednak należy pamiętać, że jeśli w skład majątku wchodzi nieruchomość, to musi ona zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. Przy okazji podziału majątku byli małżonkowie muszą rozliczyć się z wszelkich roszczeń powstałych w czasie trwania wspólności ustawowej (mogą zatem także uwzględnić roszczenia o zapłatę zaległych składek).

Jeżeli jednak nie ma porozumienia co do podziału majątku, pozostaje żądanie ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd. Rozdzielność taka powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu (art. 52 § 2 k.r.o.). Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeżeli rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności (art. 52 § 3 k.r.o.).

Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Umowę małżeńską o ustanowieniu rozdzielności i podział majątku wspólnego
przejdź do formularza »

Wniosek o podział majątku wspólnego należy złożyć do sądu rejonowego właściwego według miejsca położenia majątku, a jeżeli wspólność ustała przez śmierć jednego z małżonków – do sądu spadku. W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi (art. 567 § 1 k.p.c.). W myśl art. 43 § 1 k.r.o. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 43 § 2 zd. 1 i § 3 k.r.o.). Należy pamiętać, że rozliczeniu podlegają:

1. wzajemne roszczenia z tytułu posiadania rzeczy, pobranych pożytków i innych przychodów za okres od ustania wspólności małżeńskiej do czasu podziału majątku (uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 lipca 1971 r., III CZP 35/71, OSNCP 1972, nr 1, poz. 4);
2. równowartość rzeczy lub praw objętych wspólnością, które zostały zbyte przez jednego z małżonków po ustaniu wspólności małżeńskiej, oraz równowartość rzeczy wspólnych utraconych np. w wyniku zniszczenia, za które weszło do majątku odszkodowanie (uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 maja 1989 r., III CZP 52/89, OSNCP 1990, nr 4-5, poz. 60);
3. równowartość rzeczy wspólnych zbytych w sposób rozmyślny i nieuzasadniony ze szkodą dla drugiego małżonka (uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 października 1967 r., III CZP 73/67, OSNCP 1968, nr 7, poz. 116).

„Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym dopuszczalne jest jedynie w razie łącznego wystąpienia dla przesłanek wskazanych w zdaniu pierwszym 43 § 2 k.r.o., to jest w razie przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu oraz istnienia ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów. Ciężar dowodu wykazania powyższych przesłanek spoczywa na uczestniku postępowania, który zgłosił wniosek o ustalenie nierównych udziałów (postanowienie Sadu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 2 października 1997 r., sygn. akt II CKN 348/97)

„Przy podziale majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami w zasadzie nie bierze się pod uwagę pasywów. Niespłacone długi, które obciążają majątek wspólny, przy podziale majątku wspólnego w zasadzie nie podlegają rozliczeniu. Jednakże inną kwestią jest ustalenie wartości przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego i podlegających podziałowi (…). Przy szacowaniu składników majątku wspólnego należy uwzględnić obciążenie zmieniające rzeczywistą wartość tych składników majątkowych, w szczególności obciążenie o charakterze prawno-rzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości, zwłaszcza obciążenie hipoteką i prawami dożywocia. Wartość takich obciążeń odlicza się zarówno przy ustalaniu składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczeniu wartości przyznanej jednemu z małżonków nieruchomości na poczet przysługującego mu udziału w majątku wspólnym” (postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 stycznia 2010 r., sygn. akt I CSK 205/09).

Żądanie podziału majątku wspólnego nie podlega przedawnieniu. Od wniosku pobiera się opłatę stałą w kwocie 1.000 zł. Jeżeli natomiast wniosek zawiera uzgodniony przez małżonków projekt podziału, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł (art. 38 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz. U. 2005 r. Nr 167 poz. 1398).

Podstawa prawna:
[art. 31 § 1, art. 33, art. 43, art. 52 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.)]
[art. 566, art. 567 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)]
[art. 38 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167 poz. 1398 ze zm.)]