Spis treści
Obowiązek alimentacyjny dziecka wobec rodziców
Obowiązek alimentacyjny wynikający z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo (oraz niektórych powinowatych). Obowiązek alimentacyjny to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Dziecko będzie zobowiązane do świadczeń alimentacyjnych wobec rodzica, gdy ten znajdzie się w niedostatku. Przepisy KRO nie definiują pojęcia niedostatku, jednak na gruncie praktyki orzeczniczej niedostatek można zdefiniować jako sytuację, w której dana osoba ma trudności z utrzymaniem się na minimalnym poziomie (zob. wyrok SO w Słupsku z dnia 7 lutego 2014 r., sygn. akt IV Ca 34/14).
Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego (w tym przypadku rodzica) oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego (w tej sytuacji dziecka). Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego umożliwiają również uchylenie się od wykonania obowiązku alimentacyjnego. Zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Rozwiązanie problemu
Co do zasady, dziecko jest zobowiązane do świadczeń alimentacyjnych względem rodzica, gdy ten znajduje się w niedostatku. Niedostatek występuje nie tylko wtedy, gdy uprawniony do alimentacji nie ma żadnych środków utrzymania, lecz także wówczas, gdy osoba uprawniona nie może w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Kwestia niedostatku osób uprawnionych do alimentacji, o którym mowa w art. 133 § 2 KRO musi być oceniana w sposób zindywidualizowany. Należy jednak podkreślić, że niedostatek jest przesłanką powstania obowiązku alimentacyjnego, gdy jego przyczyną są okoliczności niezależne od woli osoby ubiegającej się o alimenty, a świadczenia alimentacyjne nie przysługują osobie zdolnej do pracy, jeśli z własnej winy nie wykorzystuje ona swoich zdolności, albo bez uzasadnionej przyczyny rezygnującej z dochodów (zob. wyrok NSA w Warszawie z dnia 20 lutego 2002 r., sygn. akt III SA 2549/00; wyrok SO w Suwałkach z dnia 29 maja 2013 r., sygn. akt I Ca 178/13).
Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że uprawniony do alimentów (matka) nie tylko nie wykorzystuje swoich zdolności zarobkowych, ale także nie dokłada żadnych starań do tego, by środki utrzymania pozyskać.
Oceniając zasadność roszczenia o alimenty sąd bada indywidualnie każdy przypadek, biorąc pod uwagę nie tylko uzasadnione potrzeby uprawnionego, ale także zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego. Sąd bada również, czy niedostatek spowodowany jest okolicznościami niezależnymi od woli osoby ubiegającej się o alimenty, czy osoba ta wykorzystuje swoje zdolności zarobkowe w celu zapewnienia sobie środków utrzymania. Niedostatek uprawniający do alimentów występuje bowiem tylko wtedy, gdy uprawniony nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb.
W przedstawionym stanie faktycznym wydaje się zachodzić przesłanka z art. 1441 KRO. Wedle jego treści zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W judykaturze wskazuje się, że w razie rażąco niewłaściwego postępowania osoby uprawnionej do alimentów, budzącego powszechną dezaprobatę, dopuszczalne jest oddalenie powództwa w całości lub części ze względu na zasady współżycia społecznego (zob. wyrok SO w Słupsku z dnia 7 lutego 2014 r., sygn. akt IV Ca 34/14).
Podstawa prawna:
Art. 128, art. 133, art. 135, art. 144(1) ustawy z dnia 25 lutego 1964 r.- Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U.2015.2082).
