Spis treści
Rozwiązanie problemu
Przesłanki orzeczenia rozwodu określa art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z normą art. 56 § 1 KRO, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Stwierdzenie, że proces rozkładu osiągnął już stan pozwalający go określić mianem trwałego i zupełnego, jest konieczną przesłanką orzeczenia rozwodu, przy czym sąd bada rozkład pożycia jako proces, jego źródło (źródła) i przyczyny. Rozkład pożycia jest zupełny, jeżeli ustały wszystkie więzi łączące małżonków (fizyczna, duchowa, gospodarcza), trwały zaś jest wtedy, gdy więzi te ustały na tyle dawno, że wedle zasad doświadczenia życiowego powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wymienia również tzw. przesłanki negatywne, których wystąpienie uniemożliwia orzeczenie rozwodu (art. 56 § 2 i 3 KRO). Mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Stwierdzenie winy małżonka w powstaniu rozkładu stanowi wniosek prawny z dokonanych ustaleń, wyrażający zarazem negatywną ocenę jego postępowania, które do tego rozkładu doprowadziło. Odmowa wyrażenia zgody na rozwód przez małżonka niewinnego rozkładu pożycia korzysta z domniemania zgodności z zasadami współżycia społecznego. Tym samym skorzystanie przez małżonka niewinnego z mającego ustawową podstawę uprawnienia do niewyrażania zgody na rozwód małżeństwa, którego domaga się małżonek wyłącznie winny rozkładu, nie może być traktowane samo w sobie jako pozostające w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Domniemanie to może być obalone przez udowodnienie konkretnych okoliczności świadczących o tym, że jest inaczej. Jak wskazuje się w orzecznictwie, to żądający rozwodu małżonek wyłącznie winny trwałego i zupełnego rozkładu pożycia stron, ma obowiązek dowieść faktów, które stanowiłyby dostateczną podstawę do wyrażenia oceny, że brak zgody na rozwiązanie małżeństwa należy uznać za moralnie naganny, powodowany pobudkami nie zasługującymi na społeczną aprobatę, przy przyjęciu miernika oceny obiektywnej, dokonywanej z zewnątrz (zob. wyrok SA w Krakowie z dnia 10 maja 2016 r., I ACa 85/16). Innymi słowy, dopiero istnienie szczególnych okoliczności może obalić domniemanie, że korzystający ze swego prawa do domowy czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego (np. małżonek odmawiający zgody na rozwód czynił to z zemsty, szykany lub osobistych korzyści).
Podsumowanie
W świetle przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego niedopuszczalnym jest, aby przez udzielenie rozwodu dochodziło do usankcjonowania szczególnie rażąco nagannego postępowania małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia. W myśl art. 56 § 3 KRO uwzględnienie żądania rozwodu zgłoszonego przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia, gdy drugi małżonek nie wyraża na to zgody, jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy odmowa zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Ocena skuteczności odmowy zgody na rozwód (art. 56 § 3 KRO) jest dokonywana przede wszystkim z uwzględnieniem przyczyn rozkładu oraz okoliczności i zdarzeń, jakie powstały po ustaniu pożycia małżonków (np. związków pozamałżeńskich oraz dzieci w nich urodzonych, jak też społecznej celowości legalizacji tych związków).
Podstawa prawna:
Art. 56 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 682).
