Spadkobierca sam – składając oświadczenie – decyduje o przyjęciu spadku, który mu przysługuje zarówno w przypadku dziedziczenia z testamentu, jak również z mocy ustawy (dziedziczenie ustawowe). Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego (k.c.) spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Proste przyjęcia spadku wiąże się dla spadkobiercy z odpowiedzialnością za długi spadkowe bez ograniczenia. Natomiast w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Ograniczenie to odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nieistniejące długi (art. 1031 § 2 k.c.). Jeśli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uważa się, że także spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia, przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca, który spadek odrzucił, jest w prawie spadkowym traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, i zostaje wyłączony od dziedziczenia (art. 1020 k.c.). Dodatkowe skutki odrzucenia spadku zależne są od tego, czy takiej czynności dokonał spadkobierca ustawowy, czy testamentowy. W pierwszym przypadku możliwe jest bądź dziedziczenie zstępnych odrzucającego spadek, bądź odpowiednie zwiększenie udziałów spadkowych pozostałych spadkobierców, bądź wreszcie dziedziczenie spadkobierców powołanych w dalszej kolejności.
Zgodnie z art. 1015 § 1 k.c. oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Jeśli spadkobierca nie złoży oświadczenia w tym terminie, zgadza się na proste przyjęcie spadku. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca powołany do spadku zarówno z mocy testamentu, jak i z mocy ustawy może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy, a przyjąć spadek jako spadkobierca ustawowy (art. 1022 k.c.). Należy także pamiętać, że w myśl art. 1030 k.c. do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi on odpowiedzialność za te długi z całego swojego majątku.
Zdaniem Sądu Najwyższego – Izba Cywilna (wyrok z dnia 28 czerwca 1977 r., III CRN 102/77) spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiada za długi spadku tylko do wysokości stanu czynnego spadku, ustalonego w spisie inwentarza. W związku z tym art. 319 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi, że jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych, albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów, ani ich wartości, uwzględnić powództwo, zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności.
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Oświadczenie o odrzuceniu spadku
przejdź do formularza »
Celem uniknięcia spłaty długów spadkowych należy zatem złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku bądź o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Niezachowanie terminu 6 miesięcy na złożenie takiego oświadczenia będzie skutkowało prostym przyjęciem spadku i odpowiedzialnością za długi spadkowe z całego majątku spadkobiercy. Odrzucenie spadku jest korzystne w przypadku, gdy długów spadkowych jest tak wiele, że prawdopodobnie po ich spłacie z aktywów spadku nie pozostanie żadna nadwyżka. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca będzie odpowiadał za długi do wysokości wartości aktywów spadku. Tego rodzaju rozwiązanie jest wskazane, jeśli spadkobierca nie chce w żaden sposób stawiać w takiej samej sytuacji swoich zstępnych, którzy – w przypadku odrzucenia spadku – musieliby również złożyć odpowiednie oświadczenie (po odrzuceniu spadku ponownie ustala się krąg spadkobierców). Natomiast małoletni zawsze dziedziczą z dobrodziejstwem inwentarza i nie muszą w tym zakresie składać żadnych oświadczeń.
Podstawa prawna:
[art. 1012, art. 1015, art. 1030, art. 1031 k.c.(Dz. U. z 2014 r. poz. 121)]
[art. 319 k.p.c.(Dz. U. z 2014 r. poz. 101)]
