W myśl art. 31 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.; dalej: k.r.o,) z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
W świetle przedstawionego stanu faktycznego wskazane będzie ustanowienie rozdzielności majątkowej między byłymi małżonkami. Jeśli istnieje możliwość porozumienia co do podziału majątku, to wystarczająca będzie umowa o podział wspólnego majątku, która może zostać zawarta w dowolnej formie, chyba że w skład majątku wchodzi nieruchomość – wówczas musi ona zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. Przy okazji podziału majątku byli małżonkowie muszą rozliczyć się ze wszelkich roszczeń powstałych w czasie trwania wspólności ustawowej.
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej przejdź do formularza »
Jeżeli jednak nie ma porozumienia co do podziału majątku, pozostaje żądanie ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd. Rozdzielność taka powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu (art. 52 § 2 k.r.o.). Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeżeli rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności (art. 52 § 3 k.r.o.).
Wniosek o podział majątku wspólnego należy złożyć do sądu rejonowego właściwego według miejsca położenia majątku, a jeżeli wspólność ustała przez śmierć jednego z małżonków – do sądu spadku. W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi (art. 567 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.). W myśl art. 43 § 1 k.r.o. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 43 § 2 zd. 1 i § 3 k.r.o.).
Rozliczeniu podlegają przede wszystkim wzajemne roszczenia z tytułu posiadania rzeczy, pobranych pożytków i innych przychodów za okres od ustania wspólności małżeńskiej do czasu podziału majątku (zob. uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 lipca 1971 r., III CZP 35/71, OSNCP 1972, nr 1, poz. 4). Ponadto rozlicza się także równowartość rzeczy wspólnych zbytych w sposób rozmyślny i nieuzasadniony ze szkodą dla drugiego małżonka oraz równowartość rzeczy lub praw objętych wspólnością, które zostały zbyte przez jednego z małżonków po ustaniu wspólności małżeńskiej, oraz równowartość rzeczy wspólnych utraconych np. w wyniku zniszczenia, za które weszło do majątku odszkodowanie (zob. uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna: z dnia 27 października 1967 r., III CZP 73/67, OSNCP 1968, nr 7, poz. 116; z dnia 19 maja 1989 r., III CZP 52/89, OSNCP 1990, nr 4-5, poz. 60).
Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym dopuszczalne jest jedynie w razie przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu oraz istnienia ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów (zob. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 2 października 1997 r., sygn. akt II CKN 348/97).
Jak czytamy w postanowieniu Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 stycznia 2010 r. (I CSK 205/09), przy podziale majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami w zasadzie nie bierze się pod uwagę pasywów. „Niespłacone długi, które obciążają majątek wspólny, przy podziale majątku wspólnego w zasadzie nie podlegają rozliczeniu. Jednakże inną kwestią jest ustalenie wartości przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego i podlegających podziałowi (…). Przy szacowaniu składników majątku wspólnego należy uwzględnić obciążenie zmieniające rzeczywistą wartość tych składników majątkowych, w szczególności obciążenie o charakterze prawnorzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości, zwłaszcza obciążenie hipoteką i prawami dożywocia. Wartość takich obciążeń odlicza się zarówno przy ustalaniu składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczeniu wartości przyznanej jednemu z małżonków nieruchomości na poczet przysługującego mu udziału w majątku wspólnym”.
Żądanie podziału majątku wspólnego nie podlega przedawnieniu. Od wniosku pobiera się opłatę stałą w kwocie 1.000 zł. Jeżeli natomiast wniosek zawiera uzgodniony przez małżonków projekt podziału, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł (art. 38 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz. U. 2005 r. Nr 167 poz. 1398).
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej
przejdź do formularza »
Podstawa prawna:
[art. 31 § 1, art. 33, art. 43, art. 52 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.)]
[art. 566, art. 567 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)]
[art. 38 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167 poz. 1398 ze zm.)]
