Spis treści
Zmiana nazwiska jako skutek zawarcia małżeństwa
W akcie małżeństwa zawiera się nazwiska małżonków, jakie będą oni nosili po zawarciu małżeństwa. Zawierając związek małżeński małżonkowie mogą zdecydować, czy chcą nosić wspólne nazwisko, czy pozostać przy nazwiskach noszonych dotychczas, tj. sprzed zawarcia związku małżeńskiego. Możliwe jest również dodanie do swojego nazwiska nazwisko małżonka (z tym że powstałe nazwisko nie może składać się z więcej niż dwóch członów). Ustawodawca reguły dotyczące nazwiska małżonków zawarł w art. 25 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Wskazano tam, że o nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich jak również każdy z małżonków może zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów. W razie niezłożenia oświadczenia w sprawie nazwiska, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.
Utarło się, że żona przyjmuje nazwisko męża, choć nie jest wykluczone, aby mąż przyjął nazwisko swojej żony.
Powrót do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa
Kodeks rodzinny i opiekuńczy dopuszcza możliwość, aby w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który w skutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, poprzez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem, powrócił do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. Art. 59 KRO przyznaje więc rozwiedzionemu małżonkowi uprawnienie powrotu do nazwiska, które nosił przed ślubem. Oświadczenie w przedmiocie tym rozwiedziony małżonek może jednak złożyć wyłącznie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego bądź konsulem, w terminie trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodowego. Oświadczenie o powrocie do poprzedniego nazwiska musi być złożone osobiście i nie może być dokonane przez pełnomocnika (zob. N. Szok, R. Terlecki, Prawo rodzinne i opiekuńcze. Praktyka, orzecznictwo, kazusy, wyd. C.H. Beck, Warszawa 2016, s. 131 – 132).
Czy możliwe jest zawarcie w samym wyroku rozwodowym orzeczenia o powrocie do poprzedniego nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa?
Należy z cała stanowczością podkreślić, że sąd nie może zamieścić takiego orzeczenia w samym wyroku rozwodowym.
Czy były mąż może domagać się odebrania swojej byłej żonie prawa do nazwiska nabytego przez małżeństwo?
Często zdarza się, że były mąż domaga się od żony, by ta powróciła do nazwiska, które nosiła przed zawarciem małżeństwa. Czy rzeczywiście mąż może domagać się odebrania swojej byłej żonie prawa do nazwiska nabytego przez małżeństwo? Bynajmniej. Były mąż nie może domagać się odebrania swojej byłej żonie prawa do nazwiska nabytego przez małżeństwo, jako że Kodeks rodzinny i opiekuńczy takiej możliwości nie przewiduje. Jak wyżej wspomniano, małżonek rozwiedziony, który w skutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. Jest więc jego uprawnienie, nie zaś obowiązek, przy czym drugi były małżonek nie może mieć decydującego głosu.
Czy po upływie 3 miesięcznego terminu można powrócić do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje, że małżonek rozwiedziony, który w skutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa, w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu. A co jeśli będzie chciał złożyć takie oświadczenie po upływie wskazanych wyżej 3 miesięcy? Wówczas zastosowanie znajdą przepisy ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska. W świetle jej art. 4, zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:
- imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
- na imię lub nazwisko używane;
- na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
- na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.
Oznacza to, że zmiana nazwiska – poprze powrót do nazwiska noszonego przed zawarciem nazwiska – może nastąpić po upływie wskazanego w KRO 3 -miesięcznego terminu tylko z przyczyn wskazanych w art. 4 ust. 1 ustawy o zmianie imienia i nazwiska.
Podstawa prawna:
Art. 59 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2015.2082).
Art. 4 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U.2016.10).
Art. 88 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U.2014.1741).
