Pozostajesz z małżonkiem w separacji? Nie będziesz po nim dziedziczyć!

Kiedy sąd może orzec separację?

Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację. Wówczas sąd rozpoznaje sprawę w trybie procesowym. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków. W takich okolicznościach sprawa o separację toczy się w postępowaniu nieprocesowym.

Jeśli między małżonkami orzeczono separację oznacza to, iż nastąpił rozkład pożycia tzn. ustały więzi uczuciowe, fizyczne i gospodarcze. Pożycie małżeńskie wyraża się bowiem w szczególnego rodzaju wspólnocie duchowej, fizycznej i gospodarczej. W zasadzie ustanie któregokolwiek z elementów tej wspólnoty należy uznać za objaw stopnia rozkładu. Jednakże ustanie wspólnoty fizycznej lub gospodarczej może w konkretnym przypadku nie stanowić objawu rozkładu, jeżeli wynika ono z okoliczności niezależnych od małżonków lub z ich zgodnej woli uzasadnionej okolicznościami życiowymi. Przykładem takiej sytuacji może być ustanie współżycia fizycznego na skutek choroby małżonka, rozłączenie małżonków spowodowane pobytem w szpitalu, długotrwałym wyjazdem służbowym, pracą zarobkową małżonków w różnych odległych od siebie miejscowościach itp. Brak natomiast wspólnoty duchowej (jej istnienie może się przejawiać nawet tylko w korespondencji) będzie zawsze objawem rozkładu pożycia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1955 r., I CO 5/55 , OSN 1955, poz. 46; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 7 sierpnia 2008 r., sygn. akt IV SA/Po 321/07).

Skutki separacji

Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej. Należy pokreślić, że w art. 614 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego chodzi o "skutki" wywoływane zarówno w sferze niemajątkowej, jak i majątkowej, na gruncie nie tylko prawa rodzinnego, ale generalnie – w całym obszarze prawa (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 stycznia 2007 r., sygn. akt II GSK 273/06).

Separacja a dziedziczenie

W przypadku dziedziczenia małżonek pozostający w separacji jest traktowany tak jak małżonek rozwiedziony. Oznacza to, że przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji. Należy pamiętać, że małżonkowie pozostają w separacji, jeżeli postanowienie bądź wyrok orzekający separację uprawomocnił się. W przeciwnym wypadku, a więc gdy np. jeden z małżonków zmarł przed uprawomocnieniem się orzeczenia, drugi małżonek będzie należał do kręgu spadkobierców ustawowych. Nie oznacza to jednak, że zawsze będzie mógł dziedziczyć. Jak wynika z art. 940 Kodeksu cywilnego, małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.

Podstawa prawna:
Art. 61¹, art. 61⁴ ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U.2015.583)
Art. 935¹, art. 940 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U.2014.121)