Separacja prawna i faktyczna – czym się różnią i jakie są ich konsekwencje?

Pojęcie separacji prawnej

Separacja prawna istnieje z mocy orzeczenia sądu. W przypadku gdy zachodzą przesłanki określone przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd może orzec separację. Separacja prawna w przeciwieństwie do separacji faktycznej rodzi określone, przypisane przez prawo skutki, które wymienione zostały nie tylko w przepisach wspomnianego już kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ale chociażby kodeksu cywilnego czy kodeksu postępowania cywilnego. O konsekwencjach orzeczenia separacji przez sąd powiemy w dalszej części.

Pojęcie separacji faktycznej

Separacja faktyczna, w przeciwieństwie do separacji prawnej, nie jest orzekana przez sąd. Skutkiem powyższego jest brak wystąpienia skutków prawnych, jakie prawo wiąże z orzeczeniem separacji przez sąd. Separacja faktyczna jest zatem stanem rzeczywiście występującym, który cechuje się rozdzieleniem małżonków, zanikiem więzi małżeńskich, jednakże nie stwierdzonym orzeczeniem sądu.

Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Pozew o separację
przejdź do formularza »

Kiedy sąd może orzec separację prawna?

Wedle treści art. 61¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację. W przeciwieństwie do rozwodu, przesłanką konieczną do orzeczenia separacji nie jest cecha trwałości rozkładu pożycia. Innymi słowy separację orzeka się wówczas, gdy wnoszą o to małżonkowie, a rozkład pożycia nie ma cechy trwałości, a więc istnieją szanse, że małżonkowie „do siebie wrócą”.

Na marginesie warto wskazać, iż przyjmuje się, że małżonków łączą następujące więzi :

• więź psychiczna;
• więź fizyczna;
• więź gospodarcza.

Więzi te składają się na pojęcie tzw. pożycia, którego rozkład następuje wówczas, gdy zerwaniu ulegną wyżej wskazane więzi. Rozkład pożycia małżeńskiego ma charakter zupełny, gdy zerwaniu ulegną wszystkie więzi, tj. więź fizyczna, psychiczna i gospodarcza. W pewnych sytuacjach przyjmuje się, że rozkład pożycia ma charakter zupełny nawet wówczas, gdy między małżonkami istnieje jeszcze więź gospodarcza, co wynika np. z faktu, że wspólnie zamieszkują w dotychczasowym mieszkaniu.

Należy pamiętać jednak, że mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

O orzeczenie separacji może wnosić każdy z małżonków. Wówczas sprawa toczy się w trybie procesowym. Kodeks rodzinny i opiekuńczy dopuszcza także sytuację, w której z żądaniem separacji występują zgodnie oboje małżonkowie. Jak wynika z treści art. 61¹ § 3 KRO, jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków. Wówczas sprawa toczy się w tzw. postępowaniu nieprocesowym.

Skutki separacji prawnej

Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej. Małżonek pozostający w separacji nie może jednak zawrzeć małżeństwa. Ponadto, jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. Na marginesie warto wskazać, że małżonek pozostający w separacji nie może wrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.

Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Pozew o separację przejdź do formularza »

Skutki separacji faktycznej

Jak wyżej wspomniano, separacja faktyczna nie ponosi za sobą skutków prawnych takich jak separacja prawna. Niemniej jednak, jak pokazuje praktyka sądowa, separacja faktyczna może stanowić „ważny powód” dla orzeczenia między małżonkami rozdzielności majątkowej. Jak wskazał bowiem ustawodawca, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.

Podstawa prawna:
art. 52, art. 61¹, art. 61⁴ ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2012.788)