Spis treści
Pełnoletniość nie jest decydująca
Zgodnie z treścią obecnie obowiązującego art. 10 KRiO, nie może zawrzeć małżeństwa osoba niemająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Z powyższego wynika zatem, że prawo do ślubu przysługuje jedynie niepełnoletnim kobietom. Mężczyźni nie zostali bowiem uwzględnieni w treści powyższego przepisu. Ważnymi powodami wskazanymi przez ustawodawcę może być chociażby ciąża kobiety, czy też choroba przyszłego męża lub żony.
Jak było dawniej?
Bezpośrednio po II wojnie światowej polski system prawny utrzymywał granicę wieku przyszłych małżonków nieco odmiennie. Związek ten mogli bowiem zawrzeć zarówno mężczyzna, jak i kobieta, którzy ukończyli lat 16. Kodeks rodzinny i opiekuńczy podwyższył granicę wieku uprawniającego do zawarcia małżeństwa dla mężczyzn do 21 lat, przy czym istniała możliwość udzielenia zezwolenia na zawarcie małżeństwa przez mężczyznę, który nie ukończył 21 lat i kobietę, która nie ukończyła 18 lat. Sąd mógł zezwolić na wcześniejsze zawarcie małżeństwa tylko wówczas, gdy jednocześnie występowały trzy przesłanki:
- mężczyzna ukończył 18 lat, a kobieta 16 lat,
- za zawarciem małżeństwa przemawiały ważne powody,
- istniały okoliczności, z których wynikało, że zamierzone małżeństwo będzie zgodne z dobrem założonej przez nie rodziny oraz z interesem społecznym.
Obecne przepisy
Wracając jednak do aktualnej regulacji prawnej – kwestia zezwolenia na zawarcie małżeństwa nie może być jednak poruszana w oderwaniu od przepisów proceduralnych. Jak stanowi art. 561 kodeksu postępowania cywilnego, kobiecie niemającej ukończonych lat osiemnastu takiego zezwolenia udziela sąd opiekuńczy na jej wniosek. Postanowienie o udzieleniu zezwolenia staje się skuteczne z chwilą uprawomocnienia się i nie może być zmienione ani uchylone. W postanowieniu o udzieleniu zezwolenia wymienia się osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. Przed wydaniem postanowienia rozstrzygającego taki wniosek sąd wysłucha wnioskodawcę, osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte, oraz w razie potrzeby osoby bliskie przyszłych małżonków. Gdy chodzi o udzielenie zezwolenia osobie dotkniętej chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym, sąd zasięgnie opinii biegłego lekarza, w miarę możności psychiatry.
Przeprowadzenie rozprawy związanej z udzieleniem zezwolenia na zawarcie małżeństwa osobie niepełnoletniej nie jest bezwzględnie konieczne. W praktyce przed wydaniem właściwego postanowienia należy jednak wysłuchać wnioskodawcy i – w razie potrzeby – osoby, z którą małżeństwo ma być zawarte, oraz osób bliskich nupturientom (narzeczonym). Jak była już mowa wcześniej, w sprawach o udzielenie zezwolenia osobie dotkniętej chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym sąd zasięga opinii biegłego lekarza psychiatry – w tym też celu sąd może wezwać te osoby do wzięcia udziału w sprawie.
Jak zaznaczył A. Zielonacki „Praktyka sądowa w sprawach o udzielenie zezwolenia na wcześniejsze zawarcie małżeństwa pozwala na wskazanie najczęstszych przypadków stanowiących przyczynę udzielenia zezwolenia. Można je uznać za „ważne powody" w rozumieniu art. 10 § 1 KRiO. Są to:
- dziecko urodzone ze stosunku stron zamierzonego małżeństwa,
- ciąża wynikła z takiego stosunku,
- istniejący już między stronami od dłuższego czasu, co najmniej od kilku miesięcy, trwały związek faktyczny, a więc poważne prawdopodobieństwo zajścia kobiety w ciążę”.
Podstawa prawna:
[art. 10 k.r.o. (Dz.U. z 2012 r. Nr 788 j.t.)]
