Spis treści
Istota instytucji ubezwłasnowolnienia
Instytucja ubezwłasnowolnienia, choć postrzegana negatywnie przez część społeczeństwa, nie polega na wykluczeniu ze społeczeństwa, ale na pomocy udzielanej osobie chorej przez to społeczeństwo. Ubezwłasnowolnienie jest instytucją powołaną w wyłącznym interesie osoby chorej, która z przyczyn określonych w art. 13 § 1 KC nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem albo z przyczyn określonych w art. 16 § 1 KC potrzebuje pomocy do prowadzenia spraw życia codziennego. Instytucja ubezwłasnowolnienia nie służy więc dobru wnoszącego o ubezwłasnowolnienie i rodziny tegoż wnoszącego. Ubezwłasnowolnienie może być orzeczone tylko w interesie i dla dobra osoby, której wniosek o ubezwłasnowolnienie dotyczy w celu zapewnienia jej pomocy w prowadzeniu swych spraw lub uzupełnienia braku możności kierowania swym postępowaniem (zob. postanowienie SN z dnia 11 sierpnia 1971 r., sygn. akt II CR 295/71; postanowienie SA w Katowicach z dnia 9 kwietnia 2010 r., sygn. akt I ACa 113/10).
Przesłanki ubezwłasnowolnienia
Przepisy Kodeksu cywilnego ustanawiają instytucje ubezwłasnowolnienia całkowitego oraz częściowego. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. Z kolei osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę. Należy podkreślić, że każde ubezwłasnowolnienie musi być zaprzesłankowane nie tylko samą chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym lub innym zaburzeniem psychicznym, ale także elementem celowości, dla której instytucja ubezwłasnowolnienia została ustanowiona. Cel zaś tej instytucji musi zawsze polegać na niesieniu pomocy osobie zainteresowanej w załatwianiu jej spraw osobistych i majątkowych (zob. postanowienie SN z dnia 7 sierpnia 1972 r., sygn. akt II CR 302/72).
Wstąpienie do sekty religijnej przyczyną ubezwłasnowolnienia?
Czy w świetle powyższych uwag wstąpienie do sekty może być uznane za przyczynę ubezwłasnowolnienia? Należy zauważyć, że formy zachowań nie odpowiadające przyjętym w społeczeństwie kanonom obyczajowym i moralnym (jak na przykład wstąpienie do sekty religijnej, zmiana światopoglądu i dotychczasowego trybu życia), jeśli nie wiążą się z przyczyną w postaci niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej bądź zaburzeń psychicznych, nie uzasadniają ubezwłasnowolnienia osoby, która takie zachowanie prezentuje (zob. postanowienie SA w Białymstoku z dnia 20 września 1994 r., sygn. akt I ACr 143/94). Jak już wyżej wspomniano, postępowanie o ubezwłasnowolnienie ma na celu interes osoby, która z uwagi na chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne bądź w ogóle nie może kierować swym postępowaniem, bądź wymaga tylko pomocy w prowadzeniu swych spraw (art. 13 i 16 KC).
Podstawa prawna:
Art. 13, art. 16 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U.2016.380)
