Spis treści
Czym jest zrzeczenie się dziedziczenia?
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.
Uznać należy za dopuszczalne ograniczenie zrzeczenia się dziedziczenia do ułamkowej części spadku, mającemu przypaść zrzekającemu na podstawie dziedziczenia ustawowego. Nie jest jednak dopuszczalne ograniczenie zrzeczenia się dziedziczenia do poszczególnych przedmiotów (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 r., sygn. akt III CK 353/02). Co również istotne, obowiązujące prawo nie przewidują możliwości "zrzeczenia się spadku" czy udziału w nim na korzyść innej osoby, w tym także na korzyść innego spadkobiercy. Spadkobierca ustawowy może zrzec się dziedziczenia tylko w drodze umowy notarialnej zawartej z przyszłym spadkodawcą (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1984 r. , sygn. akt III CRN 35/84).
Na marginesie należy wskazać, że spadkobierca ustawowy, który zrzekł się przez umowę z przyszłym spadkodawcą dziedziczenia po nim, może dziedziczyć po tym spadkodawcy na podstawie sporządzonego przez niego testamentu (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 1972 r., sygn. akt III CZP 26/72).
Możliwe jest umowne uchylenie skutków zrzeczenia się. Zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono. Umowa ta powinna być również zawarta w formie aktu notarialnego.
Zrzeczenie dziedziczenia w innej formie niż akt notarialny jest nieważne
Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że sporządzony testament został odwołany. Odwołanie testamentu powoduje pozbawienie testamentu odwołanego skutków prawnych ("ubezskutecznienie" testamentu). Tym samym po śmierci spadkodawcy dziedziczenie nastąpi na podstawie ustawy, nie zaś testamentu. Jak już wyżej wspomniano, spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Należy przy tym podkreślić, ze umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Oznacza to, ze obowiązujące przepisy prawa nie przewidują możliwości jednostronnego oświadczenia spadkobiercy o zrzeczeniu się dziedziczenia. Spadkobierca ustawowy może zrzec się dziedziczenia tylko w drodze umowy notarialnej z przyszłym spadkodawcą, przy czym niezachowanie formy szczególnej aktu notarialnego powoduje nieważność czynności prawnej. Również jednostronne oświadczenie spadkobiercy o zrzeczeniu się dziedziczenia nie ma znaczenia prawnego. Tym samym wspomniany w pytaniu brat nie jest na tej podstawie wyłączone od dziedziczenia. Powyższe stanowisko podziela również judykatura (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1984 r., sygn. akt III CRN 35/84; postanowienie SN z dnia 3 lutego 2005 r., sygn. akt II CK 322/04). Jeżeli spadkobierca nie chce dziedziczyć po spadkodawcy, może on złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym wyżej jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Podstawa prawna:
Art. 1015, art. 1047, art. 1048, art. 1049, art. 1050 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U.2016.380).
