Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 19 czerwca 2008 r., P 23/07 orzekł o niezgodności:
1) art. 237 § 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy w zakresie, w jakim nie określają wytycznych dotyczących treści rozporządzenia, oraz
2) rozporządzenia w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznania i stwierdzenia chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach – z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Równocześnie Trybunał odroczył utratę mocy ww. przepisów na 12 miesięcy od dnia ogłoszenia tego wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, iż zarówno wskazane przepisy Kodeksu pracy jak i tego rozporządzenie przestaną obowiązywać z dniem 3 lipca 2009 r. W celu realizacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego i zapobiegając powstaniu luki w prawie przygotowano projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw, nadający nowe brzmienie przepisowi upoważniającemu zawartemu w art. 237 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. Projektowana ustawa wprowadza również do Kodeksu pracy zasadnicze rozwiązania dotyczące problematyki chorób zawodowych, uregulowane do tej pory w tym rozporządzeniu.
Przygotowany projekt rozporządzenia w sprawie chorób zawodowych oparty został na rozwiązaniach przyjętych w obecnie obowiązującym rozporządzeniu w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznania i stwierdzenia chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach. Jednakże odmiennie niż w tym rozporządzeniu, projekt nie będzie regulował kwestii stanowiących istotny element normy prawa materialnego, jak np. dotyczących definicji pojęcia „choroby zawodowej”, czy kształtujących uprawnienia pracownika – przez wskazanie okoliczności decydujących o możliwości rozpoznania choroby zawodowej, lecz tego rodzaju przepisy zostaną wprowadzone w nowym kształcie do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy W zaprojektowanym rozporządzeniu nie przewidziano również regulacji wskazującej podmioty uprawnione do zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej, i jednocześnie uzupełnione zostają w tym zakresie przepisy zawarte w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. Działanie to ma na celu przywrócenie stanu zgodnego z Konstytucją oraz zasadami poprawnej legislacji, gdyż jak zaznaczył w wyroku Trybunał Konstytucyjny, niedopuszczalne jest aby norma ustawowa rozszerzana była przez przepis rozporządzenia.
Natomiast w projektowanym rozporządzeniu określono nadal min. wykaz chorób zawodowych wraz z wymaganym okresem, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej, a także procedurę dotyczącą zgłoszenia podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmioty właściwe do rozpoznawania chorób zawodowych. Należy zauważyć, że zaprojektowany wykaz chorób zawodowych, zgodnie z upoważnieniem zawartym w art. 237 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, ma charakter zamknięty. Oznacza to zmianę w stosunku do obowiązującego rozporządzenia, które wprowadza wykaz chorób zawodowych nadając mu charakter półotwarty. Tym samym obowiązujące rozporządzenie wykracza poza zakres upoważnienia zawartego w art. 237 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy stanowiącego, iż Rada Ministrów określi wykaz chorób zawodowych.
Za przyjęciem w projektowanym rozporządzeniu katalogu zamkniętego chorób zawodowych przemawia również sama praktyka, bowiem jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 kwietnia 2005 r., sygn. akt I UK 218/04: „Przy stwierdzeniu choroby zawodowej może być uwzględniane jedynie działanie substancji wymienionych w obowiązujących aktach wykonawczych wydanych z upoważnienia przepisów Kodeksu pracy, a katalog chorób zawodowych nie może być poszerzony w drodze wnioskowań z innych powszechnie obowiązujących przepisów prawa.”. W zaprojektowanym rozporządzeniu Rada Ministrów wskazuje również, na podstawie upoważnienia zawartego w art. 237 § 11 projektowanej nowelizacji ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, instytut medycyny pracy, do którego pracodawca przesyła zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej oraz termin, w którym ma ono być przesłane. W obecnym stanie prawnym obowiązek przekazania takiego zawiadomienia nałożony jest na pracodawcę w drodze rozporządzenia, co wydaje ię być niezgodnie z wyrażoną w art. 66 Konstytucji zasadą, iż obowiązki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy określa się w drodze ustawy.
Dodatkowo obowiązujące rozporządzenie, regulując ten obowiązek w § 9 ust. 2, wykracza poza zakres upoważnienia zawartego w art. 237 § 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. W związku z tym, że art. 237 § 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy w zakresie, w jakim nie określa wytycznych dotyczących treści rozporządzenia, oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznania i stwierdzenia chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach utracą moc z dniem 3 lipca 2009 r., z tą datą wejdzie w życie projektowane rozporządzenie.
