Przedsiębiorca może uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych w każdym postępowaniu cywilnym, przy czym zasady regulujące tę kwestię nie są w polskim prawie jednolite. Inaczej będzie wyglądała sprawa zwolnienia, gdy przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, a inaczej gdy będzie to osoba prawna.
Główną zasadą przyznawania zwolnień od kosztów sądowych jest brak samodzielnej możliwości poniesienia kosztów postępowania sądowego. W odniesieniu do osoby fizycznej, która wykonuje działalności gospodarczą zarejestrowaną w ewidencji działalności gospodarczej, sąd może zwolnić od kosztów postępowania, gdy taki wnioskodawca wykaże, że nie jest w stanie ponieść wymaganych kosztów bez uszczerbku dla siebie i swojej rodziny. Przy składaniu wniosku w przedmiocie zwolnienia, zawsze należy dołączyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątkowym, dochodach oraz innych źródłach utrzymania wnioskodawcy. Wniosek składa się pisemnie lub ustnie do protokołu zawsze do sądu, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Wyjątkiem jest możliwość złożenia wniosku do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy, gdy nie ma on miejsca zamieszkania w siedzibie sądu, który sprawę prowadzi lub będzie prowadził. Pamiętajmy, że sąd nie ma obowiązku przychylić się do przedmiotowego wniosku, niemniej jednak zawsze warto spróbować powalczyć o takie zwolnienie. Uważajmy jednak na składanie nieprawdziwych danych we wniosku, ponieważ grozi to nie tylko cofnięciem zwolnienia, ale także grzywną do wysokości 1 000 zł.
Inna regulacja jest stosowana w przypadku, gdy przedsiębiorca to osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, ale posiadająca zdolność prawną. Zwolnienie od kosztów sądowych będzie przyznane jeżeli taki podmiot wykaże, że nie ma dostatecznych środków na uiszczenie owych kosztów. Do wniosku o zwolnienie należy dołączyć dowody potwierdzające sytuację finansową przedsiębiorstwa, która uniemożliwia zaspokojenie kosztów postępowania – w praktyce przedsiębiorstwa przedkładają swoje sprawozdania finansowe czy rachunki bankowe.
Pamiętajmy, że sąd może w każdej chwili żądać złożenia przyrzeczenia co do prawdziwości i rzetelności oświadczenia w sprawie zwolnienia od kosztów. Im lepsze uzasadnienie, tym większa szansa na uzyskanie zwolnienia. Nie zapominajmy też, że wniosek o zwolnienie nie musi dotyczyć zwolnienia od całości, ale także od części kosztów postępowania. W praktyce jednak zdecydowana większość ubiegających się o zwolnienie decyduje się jednak na złożenie wniosku o zwolnienie od całości kosztów sądowych.
