Wnioskiem z dnia 30 grudnia 2005 roku Jan B. zwrócił się do wojewody o przyznanie odszkodowania za nieruchomość zajętą częściowo pod drogę publiczną. Przesłał wniosek pocztą z datą na stemplu 1 stycznia 2006 r. Wojewoda zgodnie z właściwością przekazał go staroście. Starosta odmówił ustalenia i wypłaty odszkodowania, zwracając uwagę, że kwestionowany przepis przesądza sprawę terminu, w jakim dopuszczalne jest składanie wniosków. Można je było składać od 1 stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2005 r. Jan B. wniósł o uchylenie decyzji. W uzasadnieniu opisał swoją sytuację życiową i materialną jednocześnie podając powody spóźnienia. Wojewoda rozpoznając odwołanie umorzył postępowanie. Podzielił stanowisko pierwszej instancji, co do charakteru i skutków terminu określonego w kwestionowanym przepisie stwierdzając dodatkowo, że uchybienie temu terminowi wywołuje skutek wygaśnięcia praw o charakterze materialnym. W takiej sytuacji stosunek materialnoprawny nie może być nawiązany, a wobec tego nie ma przedmiotu postępowania administracyjnego, zaś wszczęte postępowanie jako bezprzedmiotowe podlega umorzeniu. Jan B. zwrócił się do pytającego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z o ustalenie i wypłatę odszkodowania oraz o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o odszkodowanie.
Sąd pytający zwrócił uwagę na to, że decyzja wojewody o przejściu nieruchomości zajętych pod drogi publiczne na własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego nie została w ogóle wydana. Problem sprowadza się zaś do odpowiedzi na pytanie, czy ograniczenie w czasie możliwości złożenia wniosku o odszkodowanie i określenie daty wygaśnięcia tego roszczenia przy jednoczesnym braku ustawowego określenia terminu wydania przez wojewodę decyzji stwierdzającej nabycie tej nieruchomości przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego jest zgodny z konstytucyjnymi zasadami: państwa prawnego oraz równości obywateli wobec prawa. Problem powstały w tej sprawie jak i innych podobnych przejawia się w pozostawaniu obywateli w nierównej i nieproporcjonalnej sytuacji wobec prawa. W odmiennej bowiem sytuacji znaleźli się właściciele nieruchomości, w stosunku do których wojewoda wydał ostateczną decyzję stwierdzającą nabycie własności przed 31 grudnia 2005 r., a w odmiennej pozostali. Sąd pytający stoi na stanowisku, że nie powinno być dopuszczalne określenie ustawowego terminu zamykającego drogę do odszkodowania dla byłego właściciela bez jednoczesnego określenia takiego terminu dla organu administracji publicznej wydającego decyzję w sprawie nabycia nieruchomości.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 73 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną w zakresie, w jakim określa termin wygaśnięcia roszczenia o odszkodowanie bez powiązania z faktem i datą wydania decyzji, o której mowa w art. 73 ust. 3 tej ustawy, jest zgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie z uwagi na niedopuszczalność wydania wyroku.
Art. 73 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną reguluje wywłaszczenie nieruchomości prywatnych zajętych pod drogi publiczne i ma charakter porządkujący sytuacje faktyczne, jakie zaistniały przed końcem 1998 roku. Realizacja tego przepisu następuje poprzez dwie odrębne sprawy administracyjne. W jednej z nich wojewoda potwierdza w drodze decyzji, że konkretna nieruchomość została wywłaszczona z mocy prawa na podstawie art. 73 przepisów wprowadzających. Decyzja wojewody ma charakter deklaratoryjny, bowiem potwierdza, że konkretna nieruchomość została wywłaszczona z dniem 1 stycznia 1999 r. Natomiast w odrębnym postępowaniu, tylko na wniosek byłego właściciela takiej nieruchomości, starosta orzeka o wysokości odszkodowania za utraconą własność. Niezależność wskazanych spraw administracyjnych powoduje, że brak jest bezpośredniego związku decyzji wojewody wydawanej na podstawie art. 73 ust. 3 przepisów wprowadzających z możliwością złożenia wniosku o odszkodowanie.
Trybunał Konstytucyjny nie podzielił wątpliwości sądu pytającego, że brak decyzji wojewody uniemożliwiał byłemu właścicielowi skuteczne złożenie wniosku o odszkodowanie. Z art. 73 przepisów wprowadzających wynika, że wszystkie osoby, które utraciły własność nieruchomości na podstawie tego przepisu miały możliwość zgłoszenia w określonym terminie roszczenia odszkodowawczego, niezależnie od tego czy została w tym okresie wydana decyzja wojewody. Dlatego też zakwestionowane przepisy nie naruszają wskazanych w pytaniu prawnym wzorców konstytucyjnych.
Trybunał wskazał również, że wniosek byłego właściciela nieruchomości o odszkodowanie ma dwojaki charakter. Po pierwsze stanowi oświadczenie, że były właściciel jest i domaga się odszkodowania za wywłaszczenie. Po drugie stanowi żądanie wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie ustalenia i wypłaty odszkodowania. Dla samego zgłoszenia roszczenia odszkodowawczego, stanowiącego oświadczenie o skorzystaniu z prawa do odszkodowania, nie jest potrzebne wcześniejsze uzyskanie decyzji wojewody.
W postępowaniach toczących się zarówno na podstawie ust. 3 jak i ust. 4 art. 73 przepisów wprowadzających, ze względu na ich administracyjnoprawny charakter znajdą zastosowanie ogólne regulacje proceduralne zawarte w kodeksie postępowania administracyjnego. Dotyczy to m. in. terminów załatwiania spraw, jak też sposobu postępowania w wypadku wzajemnego powiązania spraw jakie występuje w sytuacji, gdy wniosek odszkodowawczy zostanie złożony do właściwego starosty przed wydaniem w odniesieniu do danej nieruchomości decyzji wojewody potwierdzającej jej wywłaszczenie. Każdy z byłych właścicieli miał także możliwość samodzielnego wystąpienia nie tylko z wnioskiem o ustalenie odszkodowania, lecz również w sprawie potwierdzenia wywłaszczenia nieruchomości przez wojewodę.
