Przekroczenie uprawnień CBA w zakresie stosowania środków przymusu bezpośredniego

Art. 15 ust. 3 ustawy o CBA stanowi delegację dla Rady Ministrów do określenia, w drodze rozporządzenia, rodzajów środków przymusu bezpośredniego oraz przypadków i sposobów ich stosowania, a także sposobów dokumentowania ich zastosowania przy uwzględnieniu ochrony interesów osób, wobec których zostały zastosowane. Na tej podstawie Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez funkcjonariuszy CBA. Ust. 2 pkt. 1 rozporządzenia przewiduje, iż decyzję o zastosowaniu kajdanek lub prowadnic podejmuje organ – co do zasady – nieobecny na miejscu czynności prowadzonych przez funkcjonariuszy CBA. Ustawa o CBA nie przewiduje możliwości przekazania uprawnienia do decydowania o zastosowaniu środków przymusu podmiotowi innemu niż funkcjonariusz CBA. Takie uprawnienia dla sądu lub prokuratora nie wynikają też z innych przepisów.

 

Upoważnienie ustawowe do wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez funkcjonariuszy CBA, według wnioskodawcy, nie zawiera umocowania do uregulowania w rozporządzeniu dalszych, nieprzewidzianych w ustawie, kompetencji do stosowania środków przymusu bezpośredniego. Niezgodność zakwestionowanego przepisu z art. 15 ust. 3 ustawy o CBA polega na przekroczeniu przez Radę Ministrów granic upoważnienia, jakiego udzielił mu w tym przepisie ustawodawca.

 

Stosowanie kajdanek lub prowadnic stanowi daleko idącą ingerencje w sferę nietykalności i wolności osobistej. Konstytucja zapewnia każdemu wolność osobistą. Wolność ta nie ma jednak charakteru absolutnego. Ograniczenie w zakresie korzystania z konstytucyjnej wolności wymaga formy ustawy. Zakwestionowany przepis nie odpowiada wymogom stawianym prawodawcy przez konstytucję. Będąc przepisem rangi podustawowej określa sytuację, w której dozwolone jest zastosowanie środków przymusu bezpośredniego poza ramami nakreślonymi przepisami ustawy o CBA.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 6 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2006 r. w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez funkcjonariuszy Centralnego Biura Antykorupcyjnego jest niezgodny z:
– art. 15 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym
– art. 92 ust. 1 oraz z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie na skutek cofnięcia wniosku.

Trybunał Konstytucyjny uwypuklił, że zaskarżony przepis § 6 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2006 r. jest niezgodny z art. 15 ust. 3 ustawy o CBA i z art. 92 konstytucji nie tylko dlatego, że reguluje zawartą w nim materię w sposób sprzeczny z upoważnieniem ustawowym, co podnosi RPO.  Przede wszystkim narusza powyższą ustawę i konstytucję dlatego, że wkracza bez upoważnienia ustawowego w materię zastrzeżoną dla ustaw, regulując ją samodzielnie.

W opinii Trybunału konieczność określenia zasad wolności osobistej w ustawie oznacza, iż w regulacji ustawowej winny być zamieszczone wszystkie bezpośrednie materialno-prawne  przesłanki ograniczenia wolności. Natomiast wymóg określenia, w danej regulacji ustawowej ograniczającej wolność osobistą, trybu ograniczenia tej wolności oznacza, że ustawowe ograniczenie winno zawierać również wszystkie przesłanki określające bezpośrednio procedurę ograniczenia wolności. Z art. 41 ust. 1 konstytucji wynika, skierowany do normodawcy ograniczającego w danej regulacji wolność osobistą, nakaz zamieszczania w takiej regulacji wszystkich materialno-prawnych i proceduralnych przesłanek określających bezpośrednie ograniczenie wolności osobistej.

Trybunał uznał, że w świetle treści normatywnych art. 41 konstytucji, ograniczenie wolności osobistej podlega szczególnej ochronie konstytucyjnej, przekraczającej wymogi określone w art. 31 ust. 3 konstytucji. Ograniczenie wolności osobistej wymaga bowiem również poszanowania nietykalności oraz określenia w ustawie zasad i trybu ograniczania wolności. Oznacza to, że wszystkie przesłanki składające się na zasady ograniczania wolności osobistej oraz wszystkie elementy normatywne kształtujące tryb jej ograniczania powinny być regulowane ustawowo.