Posiadanie marihuany na własny użytek
Łukasz P. złożył skargę konstytucyjną. Jego zdaniem, zaskarżone przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii są niezgodne z art. 31 ust. 3 w związku z art. 47 konstytucji, ponieważ sankcjonowane zakazy uprawy roślin konopi oraz posiadania marihuany, stanowią najsilniejsze z możliwych ograniczeń autonomii decyzyjnej jednostki, naruszają jej prawo do decydowania o swoim życiu osobistym. Prawo to ulega ograniczeniu poprzez pozbawienie jednostki autonomii w sferze wyboru substancji, które po wprowadzeniu do organizmu mogą wywoływać określony efekt w obrębie jej układu nerwowego. Zdaniem Łukasza P., w ramach decydowania o swoim życiu osobistym każdy powinien mieć prawo nieskrępowanego przez jakąkolwiek reglamentację wyboru między używaniem do celów leczniczych marihuany w formie naturalnej (roślinnej i nieprzetworzonej) i w formie syntetycznej, dopuszczonej do obrotu farmaceutycznego po stosownej obróbce chemicznej. Tymczasem prawo to jest ustawowo wykluczone.
Co więcej, skarżący twierdził, że karanie zachowania polegającego na uprawie roślin konopi oraz posiadaniu marihuany nie jest podyktowane rzeczywistą koniecznością ochrony zdrowia publicznego w jego aspekcie indywidualnym i zbiorowym. Wobec braku dowodów potwierdzających istnienie istotnego zagrożenia związanego z używaniem marihuany, ingerencja ustawodawcy w tę sferę praw jednostki nie jest uzasadniona. Zwłaszcza w formie surowej sankcji karnej, która przewidziana jest niezależnie od powierzchni uprawy roślin konopi, jak i w celu posiadania marihuany. Według skarżącego, kara pozbawienia wolności jest nadmiernie dolegliwa. W jego opinii, wystarczające dla osiągnięcia zamierzonych celów społecznych byłoby stosowanie jedynie środków karnych w postaci przepadku i zniszczenia ujawnionych środków odurzających. Ponadto, skarżący wskazał, że bezwzględny zakaz uprawy konopi i ich używania do celów osobistych wymusza postępowanie niezgodne z własnym sumieniem, a zatem stanowi pogwałcenie prawa do jej wolności oraz pozbawiają jednostkę możliwości podjęcia leczenia przy pomocy zakazanego przez prawo środka.
W dniu 4 listopada 2014 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną dotyczącą przeciwdziałania narkomanii i prawa do decydowania o ochronie własnego życia i zdrowia. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 62 ust. 1 oraz art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii dalej w zakresie, w jakim dotyczą konopi innych niż włókniste, są zgodne z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zbadał przepisy, na podstawie których skarżący został skazany za posiadanie ziela konopi innych niż włókniste oraz za uprawę roślin konopi. Przepis art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii stanowi, że kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat ”. Środek odurzający to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie środków odurzających, stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Należy wskazać, że ziele konopi, występujące niekiedy pod nazwą marihuany, zostało zakwalifikowane jako środek odurzający. Z kolei zgodnie z art. 63 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, kto, wbrew przepisom ustawy, uprawia mak, z wyjątkiem maku niskomorfinowego, konopie, z wyjątkiem konopi włóknistych, lub krzew koki, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że ograniczenie prawa do prywatności, jako konsekwencja kryminalizacji czynów określonych w zacytowanych powyżej przepisach – jest uzasadnione. Ochrona prawa do prywatności i do decydowania o sobie samym nie ma charakteru absolutnego i może podlegać ograniczeniom, jeżeli przemawia za tym inna norma, zasada lub wartość konstytucyjna, a stopień tego ograniczenia pozostaje w odpowiedniej proporcji do rangi interesu, któremu ograniczenie ma służyć. Wartościami, które usprawiedliwiają przyjęcie rozwiązań przewidzianych w ww. przepisach są zdrowie i porządek publiczny, przy czym ochrona zdrowia może się odnosić zarówno do ochrony zdrowia całego społeczeństwa, jak i zdrowia poszczególnych jednostek. Według TK, przedmiotem ochrony, zarówno art. 62 ust. 1, jak i art. 63 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, jest zdrowie publiczne w obydwu aspektach.
Trybunał Konstytucyjny wskazał, że, rozwiązania przyjęte w art. 62 ust. 1 i art. 63 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zakresie, w jakim dotyczą konopi innych niż włókniste, mieszczą się w ramach swobody ustawodawcy. Trybunał Konstytucyjny nie wyklucza jednak, że dopuszczalne jest przyjęcie przez ustawodawcę innych rozwiązań, regulujących odmiennie podmiotowe i przedmiotowe przesłanki penalizacji posiadania (uprawy) konopi innych niż włókniste, prowadzących nawet do dekryminalizacji tych czynów. Jednakże decyzje ustawodawcy powinny opierać się na wieloaspektowych badaniach naukowych, ocenach funkcjonowania dotychczasowych rozwiązań, analizie czynników i danych istotnych z punktu widzenia polityki antynarkotykowej, a także doświadczeniach innych państw.
Podstawa prawna:
art. 62 – 63 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. 2005 nr 179 poz. 1485),
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 listopada 2014 r. (sygn. akt SK 55/13)
