Na samym wstępie niniejszego artykułu należy wyraźnie zaznaczyć, że polski system prawny nie przewiduje ochrony zmarłych w ścisłym tego słowa znaczeniu. Tym samym przestępstwa wymierzane przeciwko zwłokom ludzkim i miejscom ich pochówku są chronione z innego względu. Przedmiotem ochrony jest bowiem cześć, szacunek i spokój należny zmarłym i miejscu ich wiecznego spoczynku.
Zgodnie z treścią art. 262 KK, kto znieważa zwłoki, prochy ludzkie lub miejsce spoczynku zmarłego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Kto ograbia zwłoki, grób lub inne miejsce spoczynku zmarłego, podlega natomiast karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Zgodnie z wyrokiem sądu apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 stycznia 2004 r. (sygn. akt II AKa 374/03), znieważenie zwłok musi mieć charakter działania o charakterze umyślnym i związane być tym samym z wyrażeniem braku szacunku należnego zmarłemu, obrażania go i bezczeszczenia zarówno słownie, jak i poprzez demonstracyjne gesty. Zasypanie zwłok ziemią poza cmentarzem i przykrycie tego miejsca gałęziami oraz naruszenie w ten sposób typowego dla naszego kręgu kulturowego sposobu pochówku, jak też narażenie zwłok na żerowanie zwierząt samo w sobie nie może stanowić o realizacji występku, o którym mowa w powyższym przepisie.
Omawiane czyny mogą być popełnione jedynie umyślnie, tj. ich sprawca ma zamiar popełnienia przestępstwa – chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Podkreślenia wymaga jednak fakt, że w przypadku znieważania zwłok, przestępstwo może być popełnione zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym. Natomiast przestępstwo ograbiania, wyłącznie w zamiarze bezpośrednim. Przestępstwa wymienione w treści art. 262 KK należą do kategorii przestępstw powszechnych, co oznacza że ich sprawcami może być każdy człowiek. Przestępstwo ma charakter bezskutkowy (określane także mianem formalnego). Tym samym karalne jest samo przedsiębranie czynności zabronionych przez prawo, a ściśle wyeksponowanych w treści omawianego przepisu. Bez znaczenia będzie zatem czy sprawca uzyska zamierzony przez siebie efekt np. pod postacią rozpowszechnienia informacji o sprofanowaniu zwłok czy kradzieży kosztowności z grobu. Jednocześnie sprawca może popełnić dwa przestępstwa jednym czynem – znieważa miejsce pochówku i ograbia zwłoki. W takiej sytuacji odpowiedzialność sprawcy będzie z reguły surowsza, niż gdyby dopuścił się on tylko jednego z omawianych czynów zabronionych. Przestępstwo znieważania zwłok, jak i grabieży cmentarnej należy do przestępstw publicznoskargowych, a zatem ich ściganie odbywa się zawsze z urzędu (niepotrzebny jest wniosek rodziny zmarłego).
