Skład rady pracowników
Członkami rady pracowników są reprezentanci załogi danej firmy, wybierani przez pracowników w drodze wyborów. Liczba osób wchodzących w skład rady pracowników uzależniona jest od liczby osób zatrudnionych przez pracodawcę. W skład rady u pracodawcy zatrudniającego od 50 do 250 pracowników wchodzi 3 pracowników. Jeżeli u pracodawcy pracuje od 251 do 500 pracowników, wówczas rada składa się z 5 pracowników. Z kolei u pracodawcy zatrudniającego powyżej 500 pracowników liczy ona 7 pracowników. Liczbę zatrudnionych u pracodawcy pracowników ustala się na podstawie przeciętnej liczby zatrudnionych w ramach stosunku pracy w okresie ostatnich 6 miesięcy przed dniem powiadomienia o wyborach członków rady. Aby obliczyć przeciętną liczbę zatrudnionych w okresie ostatnich 6 miesięcy, należy dodać liczbę zatrudnionych w kolejnych miesiącach a otrzymaną sumę podzielić przez 6. Co ważne, członkiem rady pracowniczej może być pracownik, który przepracował u pracodawcy nieprzerwanie co najmniej rok, chyba że pracodawca działa krócej. W jej skład nie mogą wchodzić pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy, ich zastępcy, pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy, główni księgowi oraz radcy prawni. Ponadto kandydować do rady pracowników, ani jej wybierać, nie mogą zatrudnieni młodociani.
Sposób tworzenia rady pracowników
O powstaniu rady decydują pracownicy. W takim przypadku muszą oni zgłosić wniosek w tej sprawie do pracodawcy. Przedmiotowy wniosek musi być podpisany przez grupę co najmniej 10% pracowników. Nie później, niż na 30 dni przed dniem wyborów i w sposób u niego przyjęty, pracodawca powiadamia pracowników o terminie ich przeprowadzenia oraz terminie zgłoszenia kandydatów na członków rady. Termin zgłoszenia kandydatów na członków rady pracowników wynosi 21 dni. Wybór członków rady uzależniony jest od liczby pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy. Jeżeli pracodawca zatrudnia do 100 pracowników, członków rady wybierają pracownicy spośród kandydatów zgłoszonych na piśmie przez grupę co najmniej 10 pracowników. W przypadku zaś, gdy u pracodawcy pracuje więcej niż 100 pracowników, wówczas radę wybierają pracownicy spośród kandydatów zgłoszonych na piśmie przez grupę co najmniej 20 pracowników. Wybory członków rady pracowniczej przeprowadza komisja wyborcza. Skład i zasady powoływania oraz tryb działania komisji wyborczej określa regulamin ustalony przez pracodawcę i uzgodniony z pracownikami wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy. W przypadku nieuzgodnienia regulaminu w terminie 30 dni od dnia jego przekazania regulamin ustala pracodawca, uwzględniając ustalenia dokonane w trakcie jego uzgadniania. Wybory członków rady pracowników są bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Są one ważne, jeżeli wzięło w nich udział co najmniej 50% pracowników zatrudnionych u pracodawcy. Członkami rady zostają kandydaci, którzy otrzymają kolejno największą liczbę głosów. Kadencja rady trwa 4 lata od dnia jej wyboru, a członkostwo w radzie ustaje w razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, zrzeczenia się funkcji lub wniosku w sprawie ustania członkostwa podpisanego co najmniej przez 50% pracowników zatrudnionych u pracodawcy co najmniej przez 6 miesięcy.
Zadania rady pracowników
Rada pracownicza jest tworzona w celu reprezentacji interesów pracowników. Do jej zadań należy ustalanie z pracodawcą zasad i trybu przekazywania informacji i przeprowadzania konsultacji, trybu rozstrzygania kwestii spornych oraz zasad ponoszenia kosztów związanych z wyborem i działalnością rady pracowników, w tym kosztów związanych z wykonywaniem niezbędnych ekspertyz. Rada pracowników może ponadto ustalić z pracodawcą w szczególności inną liczbę jej członków, nie mniej jednak niż 3 członków, zasady pokrywania kosztów związanych z pomocą osób posiadających specjalistyczną wiedzę, z której korzysta rada pracowników oraz zasady zwalniania od pracy jej członków w zależności od liczebności zatrudnionych pracowników. Powyższe ustalenia powinny zapewniać warunki informowania i przeprowadzania konsultacji co najmniej równe określonym w ustawie oraz uwzględniać interes pracodawcy i pracowników.
Obowiązki pracodawcy w stosunku do rady pracowników
Jeżeli w danym zakładzie pracy funkcjonuje rada pracowników, wówczas pracodawca zobowiązany jest do informowania jej o kwestiach związanych z funkcjonowaniem zakładu pracy. Musi on więc przekazywać dane, które umożliwią radzie zapoznanie się ze sprawą. Takie informacje powinny być przekazane na piśmie, aby członkowie rady mogli zbadać sprawę i przygotować się do konsultacji. Pracodawca informuje radę o działalności i sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa oraz przewidywanych w tym zakresie zmianach, stanie, strukturze i przewidywanych zmianach zatrudnienia oraz działaniach mających na celu utrzymanie jego poziomu, działaniach, które mogą powodować istotne zmiany w organizacji pracy lub podstawach zatrudnienia. W szczególnie uzasadnionych przypadkach pracodawca może nie udostępnić radzie pracowników informacji, których ujawnienie mogłoby, według obiektywnych kryteriów, poważnie zakłócić działalność przedsiębiorstwa lub zakładu albo narazić je na znaczną szkodę. W niektórych sytuacjach pracodawca zobowiązany jest do skonsultowania z radą pewnych przedsięwzięć. Konsultacje polegają na dwustronnej wymianie poglądów na konkretny temat. W przeciwieństwie do informowania obowiązek konsultacji dotyczy tylko stanu, struktury, przewidywanych zmian w zakresie zatrudnienia, jego podstaw oraz organizacji pracy. Nie ma więc obowiązku konsultowania działalności i sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. Co istotne, pracodawca nie ma obowiązku uwzględniania stanowiska rady. Konsultacje prowadzone są w dobrej wierze i powinny szanować interesy członków załogi.
