Kiedy można przeprowadzić referendum lokalne?
Referendum lokalne może być przeprowadzane na terytorium gminy, powiatu bądź województwa w praktycznie każdej sprawie dotyczącej danej jednostki samorządu terytorialnego. W referendum można głosować również w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gminy także wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Należy pamiętać, że wniosek mieszkańców w sprawie przeprowadzenia referendum odnośnie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego może być złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w tej sprawie. Nie może być zostać również zgłoszony w przypadku, gdy do końca kadencji pozostało mniej niż 8 miesięcy. Przedmiotem referendum gminnego może być również samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy. W tych sprawach rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum.Udział w referendum
W referendum mogą brać udział wszystkie osoby na stałe zamieszkałe na terenie gminy, powiatu, czy województwa. Warunkiem udziału w takim głosowaniu jest posiadanie czynnego prawa wyborczego do organu stanowiącego danej jednostki terytorialnej. W Polsce czynne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom polskim, którzy ukończyli 18 lat (najpóźniej w dniu głosowania), a którym prawo to nie zostało odebrane prawomocnym wyrokiem sądowym o pozbawieniu praw publicznych i którzy nie są ubezwłasnowolnieni.
Zasady przeprowadzania referendum
Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub pytania albo na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami. Takie referendum przeprowadza się z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, czyli rady gminy lub miasta, rady powiatu bądź sejmiku województwa. Inicjatywę mają również mieszkańcy danej jednostki. W przypadku gminy lub powiatu jest to 10% uprawnionych do głosowania a w przypadku województwa – 5% uprawnionych do głosowania. Jeżeli przedmiotem referendum jest odwołanie organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji, może ono być przeprowadzone tylko i wyłącznie na wniosek mieszkańców. Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców mogą wystąpić:
– grupa co najmniej 15 obywateli uprawionych do głosowania a w przypadku referendum gminnego także 5 obywateli, którzy mają prawo wyboru rady gminy,
– statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danym województwie, powiecie lub gminie,
– organizacja społeczna działająca na obszarze danej jednostki samorządowej.
Inicjator referendum powiadamia pisemnie przewodniczącego zarządu danej jednostki samorządowej o zamiarze wystąpienia z inicjatywą jego przeprowadzenia. Od tego dnia inicjatorzy referendum mają 60 dni na zebranie wymaganej ilości podpisów mieszkańców.
Wyniki referendum
Referendum lokalne przeprowadzają i ustalają jego wynik powołane w tym celu właściwe terytorialne (wojewódzka, powiatowa i gminna) komisje do spraw referendum i obwodowe komisje do spraw referendum. Jest ono ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. W przypadku referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego ważne jest aby wzięło w nim udział 3/5 liczby wyborców, którzy brali udział w wyborze odwoływanego organu. Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów. Jedynie w referendum gminnym, którego przedmiotem jest samoopodatkowanie się mieszkańców, konieczne jest aby za tym było oddane 2/3 ważnie oddanych głosów.
