Co w takim razie, jeżeli organizacja związkowa organizuje referendum strajkowe jeszcze przed zakończeniem mediacji?
Powyższa kwestia ma duże znaczenie praktyczne ponieważ referenda strajkowe w czasie mediacji są faktycznie przeprowadzane, natomiast poglądy doktryny co do przedstawionego zagadnienia nie są jednoznaczne.
Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nie daje jasnej odpowiedzi co do terminu przeprowadzenia referendum strajkowego. Poza dyskusją jest tylko to, że zgoda załogi musi być uzyskana przed ogłoszeniem strajku. Wynika to wprost z treści art. 20 ust. 3 ustawy, zgodnie z którym ogłoszenie strajku powinno nastąpić co najmniej 5 dni przed jego rozpoczęciem. Referendum powinno się więc odbyć do wskazanego wyżej dnia wynikającego z art. 20 ust. 3 ustawy.
Jednocześnie, zgodnie z przepisem art. 15 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych „Nieosiągnięcie porozumienia rozwiązującego spór zbiorowy w postępowaniu mediacyjnym uprawnia do podjęcia akcji strajkowej.” Tak więc, dopiero nieosiągnięcie porozumienia przed mediatorem uprawnia organizację związkową do podjęcia czynności zmierzających bezpośrednio do akcji strajkowej.
Moim zdaniem, przeprowadzanie referendum strajkowego jeszcze przed zakończeniem mediacji należy uznać za niezgodne z ustawą. Argumentów za takim stanowiskiem jest sporo. Przemawia za tym m.in. wykładnia funkcjonalna przepisów ustawy (etap, na którym prowadzony jest spór zbiorowy – przepisy te zawarte są w art. 20 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, a więc nie tylko po przepisach regulujących mediację, lecz także arbitraż).
Dodatkowo, pracownicy w referendum mają zadecydować w kwestiach, które są jeszcze przedmiotem mediacji. W trakcie mediacji stanowiska stron mogą ulec zmianie lub modyfikacji, a także strony mogą zakończyć spór podpisując stosowne porozumienie. Przeprowadzenie referendum w trakcie procedur pokojowych narusza polubowny charakter tych procedur.
Nie bez znaczenia jest też fakt, że związki zawodowe przeprowadzają referendum na początku sporu zbiorowego, aby zademonstrować pracodawcy siłę poparcia pracowniczego. W takiej sytuacji pracownicy biorący udział w referendum mają zazwyczaj jednostronny obraz sytuacji sprowadzający się do znajomości żądań związkowych. Nie znają natomiast stanowiska pracodawcy, które ujawnia się w trakcie rokowań i mediacji, w tym zwłaszcza argumentów przemawiających przeciwko możliwości realizacji żądań związkowych.
Stanowisko zgodnie z którym dopiero nieosiągnięcie porozumienia przed mediatorem uprawnia organizację związkową do podjęcia referendum strajkowego prezentowane jest w doktrynie prawa pracy. Wskazuje się m.in. „Skutkiem nieosiągnięcia porozumienia na etapie mediacji jest prawo związku zawodowego do podjęcia czynności zmierzających do strajku. Czynności zmierzające do ogłoszenia strajku (np. referendum strajkowe) nie mogą być zatem dokonane przed zakończeniem postępowania mediacyjnego.” (tak J. Żołyński w „Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Komentarz. Wzory pism.”(WKP, 2012).
Wbrew niektórym głosom doktryny uznać trzeba, że przeprowadzanie referendum strajkowego przed zakończeniem mediacji jest niezgodne z ustawą. Takie postępowanie strony społecznej faktycznie doprowadza do marginalizacji etapu mediacji i poważnie ogranicza możliwość zawarcia porozumienia.
Kancelaria Ślązak, Zapiór i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych
