Przesiedlenie zdefiniowano jako przeniesienie z kraju trzeciego do Polski cudzoziemca kwalifikującego się do ochrony międzynarodowej w celu nadania mu statusu uchodźcy lub udzielania ochrony uzupełniającej. Chodzi o osoby, którym odmówiono nadania statusu uchodźcy a powrót do kraju pochodzenia naraża je na śmierć, wykonanie egzekucji, tortury, itp. Natomiast relokacja to przemieszczenie z państwa unijnego do Polski cudzoziemca objętego ochroną międzynarodową – w ramach solidarnego podziału odpowiedzialności i kosztów między kraje członkowskie Unii Europejskiej.
Zdecydowano, że w nowych przepisach znajdzie się upoważnienie dla rządu do wydania rozporządzenia, w którym zostanie określona liczba cudzoziemców, których będzie można relokować lub przesiedlić do Polski. Ponadto, zostanie w nim także wskazana wielkość środków przeznaczonych na pokrycie kosztów takich operacji. Rozporządzenie będzie miało charakter incydentalny i będzie wydawane jedynie w miarę potrzeby. W rezultacie Polska będzie uczestniczyć w procesie przejmowania cudzoziemców, ale w sposób odpowiedzialny, czyli z uwzględnieniem swoich możliwości finansowych. W stosunku do cudzoziemców objętych relokacją lub przesiedleniem zaproponowano przepisy, które będą miały na celu usprawnienie przebiegu postępowania o nadanie im statusu uchodźcy lub udzielenie ochrony uzupełniającej. Przewidziano także rozwiązania, które pozwolą przeprowadzić znaczną część postępowania w miejscach, w których cudzoziemcy ci się znajdują. Postępowanie to będzie prowadzone zgodnie z przepisami prawa międzynarodowego.
W założeniach do projektu ustawy postanowiono, że cudzoziemiec wnioskujący o status uchodźcy będzie musiał w ciągu 2 dni – od daty przyjęcia wniosku przez właściwy organ – stawić się w ośrodku recepcyjnym. Organ przyjmujący wniosek musi poinformować cudzoziemca o adresie ośrodka recepcyjnego, w którym ma się stawić. Zgodnie z nowymi przepisami, Policja nie będzie mogła zatrzymać cudzoziemca i umieścić go w strzeżonym ośrodku lub areszcie w celu wydalenia. Obowiązek ten przejmie Straż Graniczna. Wskazano więcej przypadków, w których możliwe będzie wypłacanie cudzoziemcowi ekwiwalentu pieniężnego w zamian za samodzielne przygotowywanie posiłków. Pozwoli to elastycznie reagować w sytuacjach, gdy np. ze względów sanitarno-epidemiologicznych nie jest możliwa organizacja zbiorowego żywienia.
Ponadto, w założeniach postanowiono, że cudzoziemiec, który otrzyma świadczenie pieniężne będzie miał prawo do dodatkowych świadczeń w postaci np. nauki polskiego, pomocy dydaktycznych dla uczących się dzieci, pokrycia w miarę możliwości kosztów zajęć pozalekcyjnych i rekreacyjno-sportowych dla dzieci. Wprowadzono także propozycję regulacji, zgodnie z którą świadczenie pieniężne nie będzie przysługiwało cudzoziemcowi za okres przebywania poza Polską.
Co do zasady – zgodnie z założeniami do projektu – pomoc socjalna i opieka medyczna będą przysługiwać cudzoziemcowi od dnia zgłoszenia się do ośrodka recepcyjnego. Tylko w sytuacjach szczególnych, zagrożenia życia lub zdrowia, cudzoziemiec będzie mógł skorzystać z opieki medycznej już od dnia złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy. Zaproponowano, aby zasada dotycząca wydłużenia okresu udzielenia pomocy rodzinom przebywającym w ośrodku recepcyjnym obejmowała również przypadki, gdy odrębne postępowania o nadanie statusu uchodźcy toczą się także wobec dzieci.
Założenia zmieniają też zasady udzielania pomocy cudzoziemcom w dobrowolnym powrocie do swojego kraju. Aktualnie zapewnia się im przejazd najtańszym środkiem transportu oraz pokrywa tylko część kosztów wyżywienia w podróży. W nowych przepisach zaproponowano zniesienie ograniczeń w wyborze środka komunikacji i pełne pokrywanie kosztów wyżywienia w podróży. Nowa regulacja umożliwi wybór najefektywniejszego środka podróży, który nie zawsze musi być najtańszy, np. obywateli Gruzji można przetransportować tylko samolotem.
W ramach uszczelnienia systemu w założeniach do projektu ustawy postanowiono, że jeśli cudzoziemiec korzystający z pomocy socjalnej w ośrodku będzie poza nim dłużej niż 2 dni, to udzielanie jej zostanie wstrzymane do czasu jego powrotu. Przyjęcie takiego rozwiązania zmniejszy koszty utrzymania cudzoziemców przebywających w wynajmowanych ośrodkach. Chodzi o to, że dopóki najemca nie zostanie powiadomiony, że cudzoziemiec przebywa poza ośrodkiem, otrzymuje wynagrodzenie jakby on tam był.
