Przepisy regulujące prawo do uzyskania renty socjalnej określone zostały w przepisach ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej. Zgodnie z przepisami tej ustawy o rentę socjalną mogą starać się zarówno osoby posiadające polskie obywatelstwo jak i cudzoziemcy posiadający zezwolenie na osiedlenie się i zamieszkujące w Polsce. Od dnia 11 lipca 2013 roku renta socjalna może zostać przyznana także osobom posiadającym obywatelstwo polskie, które przebywają czasowo za granicą (np. w celu nauki, pobytu u rodziny).
Osoby uprawnione do renty socjalnej
Renta socjalna przysługuje osobie, która jest pełnoletnia oraz jest całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18. roku życia albo w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia albo w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Renta socjalna zatem przysługuje osobie pełnoletniej, która jest całkowicie niezdolna do pracy. Z tego też powodu nie jest przyznawana renta osobom, które są częściowo niezdolne do pracy. Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik na podstawie zgromadzonych w sprawie dokumentów potwierdzających niezdolność do pracy oraz po przeprowadzeniu badania. Osobą całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przy ocenie prawa do tej renty nie jest istotne, kiedy powstała całkowita niezdolność do pracy, lecz to, aby niezdolność ta była skutkiem naruszenia sprawności organizmu, powstałego we wskazanych okresach.
Ograniczenia w zakresie przyznania renty
Pomimo spełnienia wymogów związanych z całkowitą niezdolnością do pracy renta socjalna nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury, uposażenia w stanie spoczynku, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej lub pobierającej świadczenie o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych, renty strukturalnej, a także osobie uprawnionej do zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Renta socjalna nie przysługuje także osobie będącej właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej w rozumieniu Kodeksu cywilnego o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 5 ha przeliczeniowych. Osobie będącej współwłaścicielem nieruchomości rolnej nie przysługuje renta socjalna, jeśli udział tej osoby przekracza 5 ha przeliczeniowych.
Wyjątek od powyższej zasady dotyczy osoby, która ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, w tym tzw. renty uczniowskiej oraz ma ustalone prawo do renty rodzinnej, przy czym wysokość renty rodzinnej jest niższa lub równa 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, jeśli osoba ta pobiera rentę rodzinną jako świadczenie wyższe lub wybrane.
Wysokość renty socjalnej
Renta socjalna wynosi 84% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Renta ta podlega także waloryzacji się na zasadach i w trybie określonych dla emerytur i rent z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Od 1 marca 2013 roku wysokość renty socjalnej wynosi 698,17 zł. Ponadto prawo do renty socjalnej zawiesza się, jeżeli osoba uprawniona osiąga przychody w łącznej kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS do celów emerytalnych. W związku z tym, kwota przychodu uzasadniająca zawieszanie renty socjalnej wynosi od 1 września do 30 listopada 2013 roku kwotę w wysokości 2.528,80 zł.
Jarosław Olejarz
Radca prawny
Podstawa prawna – ustawa z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej.
