Zarząd majątkiem dziecka obejmuje tak naprawdę wszelkiego rodzaju dyspozycje i czynności odnoszące się do poszczególnych składników majątku dziecka. Ponadto obejmuje on zachowania oraz czynności prawne i faktyczne, wpływające na szeroko rozumianą sytuację majątkową dziecka. Mogą to być wszelkie zachowania zmierzające do zachowania tego majątku, czynności powodujące jego zmniejszenie, poprzez zbycie albo obciążenie jego składników, a także czynności powodujące zwiększenie tego majątku, drogą nabycia nowych przedmiotów majątkowych albo umniejszenia istniejących obciążeń.
Zgodnie z treścią art. 101 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. Rodzice nie mogą także bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.
Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu z pewnością zaliczymy sprzedaż nieruchomości przysługującej małoletniemu dziecku, czy nawet złożenie oświadczenia woli w przedmiocie nabycia bądź odrzucenia spadku, w skład którego wchodzą jakiekolwiek aktywa. Jak podkreśla Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 listopada 1982 r. (sygn. akt I CR 234/82), reprezentacja rodzica w sprawach majątkowych dziecka, jeśli obejmuje czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, wymaga umocowania udzielonego przez sąd opiekuńczy. Miernikiem czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu jest ciężar gatunkowy dokonywanej czynności, jej skutki w sferze majątku małoletniego, wartości przedmiotu danej czynności oraz szeroko pojęte dobro dziecka i ochrona jego interesów życiowych. Konsekwencją braku zezwolenia sądu opiekuńczego jest nieważność dokonanej czynności (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 30 kwietnia 1977 r., III CZP 73/76).
Jak podkreśla H. Dolecki „W typowej sytuacji rodzice wykonują zarząd samodzielnie. Jeżeli jednak sąd otrzyma informacje, że rodzice nieprawidłowo wykonują zarząd majątkiem dziecka, to w zależności od potrzeby może zastosować różne ograniczenia. Po pierwsze, może poddać rodziców takim ograniczeniom, jakim podlega opiekun, a po drugie, może zastosować także inne sposoby, niewskazane w otwartym katalogu w art. 109 § 2 KRiO. Spośród obowiązków opiekuna, sąd może zastosować wobec rodziców wszystkie albo tylko niektóre z nich, a mianowicie może zobowiązać rodziców do:
- sporządzenia inwentarza majątku,
- zabezpieczenia kosztowności (złożenie do depozytu) oraz gotówki (wpłata na rachunek bankowy, dostępny za zgodą sądu – art. 594 KPC),
- uzyskiwania zezwolenia sądu na działanie we wszystkich ważniejszych sprawach związanych z zarządem majątkiem, oraz
- składania corocznych sprawozdań z tego zarządu.
Po drugie, sąd może ograniczyć zarząd rodziców na podstawie nowego art. 104 § 1 KRiO i nakazać rodzicom, żeby sporządzili inwentarz majątku dziecka i przedstawili go sądowi oraz zawiadamiali sąd o ważniejszych zmianach w stanie tego majątku, w szczególności o nabyciu przez dziecko przedmiotów majątkowych o znacznej wartości. Po trzecie, sąd w drodze ograniczenia władzy rodzicielskiej, jeżeli wymaga tego dobro dziecka, może odebrać rodzicom zarząd majątkiem i powierzyć go innemu zarządcy, w szczególności kuratorowi; poza tym sąd może zastosować i inne, stosowne do istniejącej sytuacji, ograniczenia pieczy nad majątkiem dziecka".
