Aktualnie obowiązujące prawo oferuje narzędzia ochrony praw pacjenta. Są to przede wszystkim instrumenty, jakie pacjenci uzyskali po wejściu w życie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 i Nr 76, poz. 641 oraz z 2010 r. Nr 96, poz. 620). Jednakże w przypadku wystąpienia błędu medycznego i dochodzenia odszkodowania jedyną możliwą drogą jego uzyskania jest proces sądowy z powództwa cywilnego o odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Dochodzenie tego rodzaju spraw przed sądem trwa zwykle kilka lat. Potrzeba podjęcia prac nad ustawą umożliwiającą każdemu pacjentowi dochodzenie odszkodowania z tytułu błędu medycznego bez konieczności występowania na drogę sądową wynika również z rosnącej świadomości obywateli polskich w zakresie dochodzenia ich praw jako pacjentów.
W dniu 18 maja 2011 r. Prezydent Bronisław Komorowski podpisał ustawę z dnia 28 kwietnia 2011 r. zmieniającą m.in. ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Podpisane zmiany w ustawie dotyczą zasad i trybu ustalania odszkodowania i zadośćuczynienia w przypadku zdarzeń medycznych.
Zdarzeniem medycznym zgodnie ze znowelizowaną ustawą jest:
- zakażenie pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym,
- uszkodzenie ciała,
- rozstrój zdrowia,
- śmierć,
będące następstwem niezgodnych z wiedzą medyczną: diagnozy, leczenia lub zastosowania produktu leczniczego.
W aktualnie obowiązującym stanie prawnym wszelkie roszczenia wynikające z błędów medycznych są sprawami cywilnymi w rozumieniu art. 1 Kodeksu postępowania cywilnego, ze wszelkimi tego konsekwencjami. Oznacza to przede wszystkim dopuszczalność drogi sądowej w tych sprawach oraz to, że sporne roszczenia dotyczące błędów medycznych należą do kognicji sądów powszechnych. Głównym celem znowelizowanej ustawy jest skrócenie czasu dochodzenia roszczeń przez poszkodowanych pacjentów. Postępowanie przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o błędach medycznych będzie, które ma charakter postępowania ugodowo-mediacyjnego. W skład komisji wejdą specjaliści z dziedzin medycyny i prawa, organizacji pacjentów, Ministerstwa Zdrowia i Rzecznika Praw Pacjenta. Legitymowanymi czynnie do dochodzenia odszkodowania na podstawie projektowanej ustawy będą pacjent, jego przedstawiciel ustawowy oraz spadkobiercy pacjenta. Przepisy wzorowane są w części na rozwiązaniach państw skandynawskich, w których systemy odszkodowawcze nie są oparte o zasadę winy. Według Rzecznika Praw Pacjenta Krystyny Barbary Kozłowskiej wprowadzone zmiany oznaczają dla pacjentów przede wszystkim krótszy czas prowadzonego postępowania – nie dłużej niż 4 miesiące, a w przypadku odwołań – 7 miesięcy.
Podobnie, jak w systemie nordyckim, projektowana ustawa wprowadza maksymalne kwoty odszkodowania albo zadośćuczynienia. Maksymalna kwota odszkodowania albo zadośćuczynienia określona została w wysokości 100 tys. zł – w przypadku zakażenia, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia pacjenta, 300 tys. zł. – w przypadku śmierci pacjenta.
Ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2012 r. z wyjątkiem przepisów dotyczących zgłaszania kandydatów i powoływania ich na członków komisji wojewódzkich – przepisy te wejdą w życie 14 dni od ogłoszenia ustawy.
