Konkubinat w świetle polskiego prawa
Warto wiedzieć, że polskie prawo nie uznaje formalnie konkubinatu. Nie jest więc on uregulowany w sposób odrębny. W wielu wypadkach partnerzy, mimo faktycznie ich łączącej więzi, nie mają praw, które przysługują małżonkom, czy osobom z rodziny. Nie mogą np. adoptować wspólnie dziecka, w przypadku otrzymania darowizny lub spadku są zobowiązani do zapłaty podatku na zasadach obowiązujących osoby obce, czyli według najwyższej stawki. Wyjątkiem jest Kodeks cywilny, który zawiera określenia, które mogą odnosić się do konkubentów, jak np. osoba najbliższa, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu, czy osoba utrzymywana. Także w świetle prawa karnego konkubenci są dla siebie osobami najbliższymi, co oznacza np. prawo do odmowy składania zeznań, czy prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie.
Sprawy majątkowe
Mimo, że konkubenci mieszkają razem i dzielą wspólny majątek między nimi nie powstaje ustawowa wspólność majątkowa. Oznacza to, że, ich zarobki to prywatne pieniądze każdego z partnerów a przedmioty domowe, chociaż używane wspólnie, należą do tego, kto je kupił. W przypadku przedmiotów nabytych wspólnie obowiązuje ich zasada zwykłej współwłasności, zgodnie z którą mają oni określony udział we własności. Oznacza to, że partnerzy mogą w każdej chwili dokonać podziału majątku, będącego ich współwłasnością.
Umowa kohabitacyjna
W celu uniknięcia nieporozumień i kłótni na przyszłość partnerzy mogą zawrzeć między sobą stosowną umowę, tzw. umowę kohabitacyjną. Jest ona swego rodzaju odpowiednikiem majątkowej umowy małżeńskiej. W umowie tej można uregulować wszelkie kwestie majątkowe, prawa jakie konkubenci mają do poszczególnych składników ich majątków osobistych, zasady rozliczeń we współwłasności w częściach ułamkowych, a także sprawy alimentów i opieki nad wspólnymi dziećmi. Trzeba również pamiętać, że w takim związku należy dokładnie planować zakup wspólnego mieszkania czy wzięcie kredytu. W przypadku, gdy partnerzy wspólnie finansują kupno domu, czy mieszkania trzeba dopilnować, aby każde z nich zostało wpisane w akcie notarialnym oraz w księdze wieczystej lub ewentualnie ustalić jaka część nieruchomości przypada każdemu z partnerów. Partnerzy biorący wspólny kredyt powinni pamiętać, że za dług odpowiadają solidarnie, co oznacza, że bank może dochodzić spłaty zadłużenia od obojga z nich i od każdego z osobna.
Rozliczenia majątkowe po ustaniu konkubinatu
W sytuacji, gdy konkubenci postanowią się rozstać zazwyczaj konieczne jest rozwiązanie kwestii finansowych. Jeżeli partnerzy rozstają się w zgodzie lub mają zawartą umowę kohabitacyjną, wówczas podział majątku przebiega bez większych zgrzytów. Problemy pojawiają się jednak w przypadku sporów lub braku takiej umowy. Warto wiedzieć, że sprawa rozliczeń majątkowych po ustaniu konkubinatu nie jest uregulowana w przepisach prawa. Także wśród prawników, w doktrynie i orzecznictwie nie ma zgody co do podstawy prawnej rozliczeń majątkowych między konkubentami. Co istotne, orzecznictwo zdecydowanie odrzuca możliwość stosowania do rozliczeń majątkowych wynikających z konkubinatu postanowień Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczących podziału majątku dorobkowego małżonków. W takiej sytuacji zastosowanie mają więc tylko przepisy Kodeksu cywilnego. Przyjmuje się, że do rozliczeń majątkowych partnerów mogą mieć zastosowanie albo przepisy o zniesieniu współwłasności w częściach ułamkowych, albo przepisy o spółce cywilnej lub też przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Oczywiście przyjęcie sposobu rozwiązania danej sprawy zawsze zależy od konkretnego stanu faktycznego.
Konkubinat a alimenty
Warto przypomnieć, że konkubent lub konkubina nie mogą żądać przyznania im alimentów od partnera. Partnerzy nie mają także możliwości wystąpienia z roszczeniem o przekazywanie im całości lub części wynagrodzenia partnera, w razie nie przyczyniania się przez jedną z osób do zapewniania potrzeb rodziny. Osoba, która wychowuje wspólne dziecko może jednak żądać zasądzenia alimentów na rzecz tego dziecka.
Konkubinat a dziedziczenie
Ponieważ z punktu widzenia prawa spadkowego konkubenci są dla siebie osobami obcymi, nie są oni uprawnieni do dziedziczenia z ustawy, tak jak małżonek i inni członkowie rodziny. Oznacza to, że w przypadku dziedziczenia ustawowego w pierwszej kolejności zostaną powołani spadkobiercy ustawowi z pierwszej grupy, czyli małżonek oraz dzieci. Najlepszym sposobem zabezpieczenia praw partnerów po śmierci jednego jest sporządzenie testamentu. Z punktu widzenia ważności i pełnoprawności najkorzystniejszy jest testament notarialny.
