Rozwiązanie umowy za porozumieniem – likwidacja spółki cywilnej
Wspólnicy, jeżeli dojdą do porozumienia mogą rozwiązać spółkę cywilną za zgodnym porozumieniem. W takim przypadku konieczna będzie uchwała wspólników spółki cywilnej, w której wspólnicy określą warunki rozwiązania spółki cywilnej w tym trybie. Przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują trybu likwidacji spółki, jednakże w takim przypadku należałoby odpowiednio stosować zasady jakie się wiążą z likwidacją spółki jawnej, która jest najbardziej zbliżona do spółki cywilnej. Wspólnicy w takim przypadku winni:
a) zakończyć bieżące interesy spółki,
b) ściągnąć wierzytelności,
c) wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki.
Nowe interesy powinny być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw będących już w toku.
Likwidacja majątku spółki
Z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia się odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych. Pozostały majątek dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. W przypadku braku stosownych postanowień umowy majątek ten może być podzielony pomiędzy wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku lub w równym stosunku
Jeżeli majątek spółki nie wystarcza na spłatę długów, niedobór dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy, a w ich braku – w stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczą w stracie. W przypadku niewypłacalności jednego ze wspólników, przypadającą na niego część niedoboru dzieli się między pozostałych wspólników w takim samym stosunku.
Wypowiedzenie umowy spółki lub udziału w spółce
Jeżeli spółka została zawarta na czas nie oznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. Z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne.
W przypadku spółki dwuosobowej wypowiedzenie udziału w spółce spowoduje jej rozwiązanie, w przypadku spółki, która liczy więcej niż dwóch wspólników, wówczas spółka nie ulega rozwiązaniu z uwagi na wystąpienie wspólnika.
Przepisy nie określają pojęcia „ważnych powodów”, należy odnosić je do okoliczności danej sprawy. Za ważne powody będą uznane te, które uniemożliwiają wspólne dalsze prowadzenie spółki. Za ważne powody może być uznana także utrata zaufania spowodowana np. brakiem współdziałania pomiędzy wspólnikami. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 23.02.1994 roku sygn. akt I ACr 847/93 dążenie do osiągnięcia celu gospodarczego przez działanie w określony sposób jest istotnym elementem spółki zastrzeżonym ustawowo w art. 860 § 1 k.c. i sprzeniewierzenie się temu celowi przez wspólnika stanowi ważny powód uprawniający do wypowiedzenia swojego udziału przez pozostałych, bez zachowania terminu wypowiedzenia.
W przypadku wypowiedzenia umowy spółki, która powoduje jej rozwiązanie, wspólnicy winni dokonać likwidacji spółki w sposób opisany powyżej. W przypadku gdy wypowiedzenie udziału nie powoduje rozwiązania spółki, wówczas należy sporządzić bilans spółki na dzień wystąpienia wspólnika ze spółki.
Jako dzień bilansowy przyjąć należy ostatni dzień, w którym upłynął termin wypowiedzenia. Na podstawie bilansu oblicza się wartość udziału wspólnika, który powinien być wypłacony mu w pieniądzu. Rzeczy wniesione do spółki przez wspólnika tylko do używania zwraca się w naturze.
Rozwiązanie umowy spółki z powodu śmierci wspólnika
Podobne zasady jak w przypadku wypowiedzenia udziału przez wspólnika obowiązują w razie jego śmierci, w takim przypadku jednak zamiast wspólnikowi wartość udziału lub nadwyżka powstała po likwidacji spółki wypłacana jest spadkobiercom zmarłego wspólnika. Umowa spółki cywilnej może jednakże przewidywać, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce. W wypadku takim jeżeli jest więcej niż jeden spadkobierca, spadkobiercy powinni wskazać spółce jedną osobę, która będzie wykonywała ich prawa. Dopóki to nie nastąpi, pozostali wspólnicy mogą sami podejmować wszelkie czynności w zakresie prowadzenia spraw spółki.
Rozwiązanie spółki przez sąd
Z ważnych powodów każdy wspólnik może żądać rozwiązania spółki przez sąd. W takim przypadku z dniem rozwiązania spółki cywilnej spółka zaprzestaje prowadzić swoje sprawy. Wspólnik żądający rozwiązania spółki przez sąd musi pozwać wszystkich pozostałych wspólników. W pozwie wspólnik musi wskazać na „ważne powody”, które uzasadniają powództwo. Powody takie muszą mieć charakter trwały i występować do chwili zamknięcia rozprawy przez sąd. Te "ważne powody" nie są identyczne jak w przypadku wypowiedzenia umowy spółki bez zachowania terminów wypowiedzenia z „ważnych powodów”. Powody rozwiązania spółki przez sąd muszą dotyczyć interesów wszystkich wspólników, a nie jedynie tego, który występuje z pozwem. Po prawomocnym orzeczeniu sądu spółka przestaje istnieć i wspólnicy winni dokonać likwidacji jej majątku. W razie braku porozumienia w tym zakresie były wspólnik może również wystąpić do sądu z powództwem o zniesienie współwłasności majątku jaki wchodził do spółki na chwilę uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki.
Wypowiedzenie przez wierzyciela osobistego
Kolejnym sposobem rozwiązania spółki lub wystąpieniem z niej przez wspólnika jest wypowiedzenie dokonane nie przez wspólnika spółki cywilnej a przez wierzyciela osobistego takiego wspólnika. Przepisy w tym zakresie przewidują jednakże pewne ograniczenia. Wierzyciel osobisty wspólnika może wypowiedzieć udział takiego wspólnika, jeżeli w ciągu ostatnich sześciu miesięcy została przeprowadzona bezskuteczna egzekucja z ruchomości wspólnika, jeżeli ponadto uzyskał zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania. Wypowiedzenie przez wierzyciela następuje na trzy miesiące naprzód, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może z tego terminu skorzystać.
Jak wynika z powyższych uregulowań spółka cywilna zawarta na czas nieokreślony może zostać rozwiązana w wielu sytuacjach. To samo dotyczy wypowiedzenia udziału przez wspólnika. Należy pamiętać, że za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem, więc wystąpienie ze spólki czy też jej rozwiązanie nie powoduje ograniczenie odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania powstałe w czasie, gdy był on wspólnikiem. Z tego też powodu inne formy prowadzenia działalności gospodarczej sa bardziej korzystne, zwłaszcza, gdy pomiędzy wspólkimami zabraknie porozumienia co do prowadzenia spraw spółki lub jej likwidacji.
Jarsoałw Olejarz
