Postanowienie NSA z 26 lipca 2012 roku, II OSK 1360/12
Sprawa, która zakończyła się na wokandzie NSA, dotyczyła skargi strony na przewlekłe prowadzenie postępowania w jej sprawie przez powiatowego inspektora nadzoru budowlanego. Skarga ta była poprzedzona też zażaleniem na bezczynność (możliwość wniesienia takiego zażalenia przewiduje art. 37 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej jako: k.p.a.)).
Zażalenie to ostatecznie odniosło skutek: wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego nakazał organowi I instancji podjęcie czynności zmierzających do załatwienia sprawy, w następstwie czego decyzja merytoryczna została wydana.
Wojewódzki sąd administracyjny umarza sprawę
Natomiast sąd administracyjny, który rozpoznawał skargę, zajął się zagadnieniem przewlekłego prowadzenia postępowania w sprawie. Uznał, że wydanie przez organ administracji merytorycznej decyzji przed nadejściem terminu rozprawy w sądzie administracyjnym wyłączyło możliwość uwzględnienia skargi na przewlekłość. W ocenie sądu I instancji dotyczyło to także sytuacji, gdy rzeczywiście taka decyzja podjęta została z naruszeniem terminu przewidzianego do jej wydania.
Podstawą dla takiego rozstrzygnięcia w ocenie sądu był przepis art. 161 § 1 pkt 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej jako: p.p.s.a.), zgodnie z którym sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeśli stało się z innych przyczyn bezprzedmiotowe. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia sąd administracyjny powołał się także na wcześniejszą uchwałę NSA w tym zakresie.
Należy stwierdzić, czy zaistniała przewlekłość postępowania
Strona nie zgodziła się jednak z wydanym rozstrzygnięciem i wystąpiła do NSA ze skargą kasacyjną, wskazując m.in. na niewłaściwą interpretację przepisów o skardze na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie sprawy, która oznaczałaby ograniczenie odpowiedzialności organu administracji za przewlekle prowadzone sprawy. Tymczasem sam fakt wydania przez organ administracji decyzji kończącej przewlekle prowadzone postępowanie nie sanuje przecież przewlekłego jego prowadzenia.
NSA uznał, że skarga została oparta na usprawiedliwionych podstawach.
Art. 149 p.p.s.a., przewiduje, że w razie uwzględnienia skargi jak w niniejszej sprawie sąd zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu lub interpretacji lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa oraz jednocześnie stwierdza, czy bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa. NSA ocenił, że przepis ten wymaga odniesienia do celu niedawnych zmian w prawie, a w szczególności do ostatnich zmian k.p.a., p.p.s.a. i uchwalenia ustawy o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa.
Jak zauważył NSA: „Ratio legis tych zmian jest rozszerzenie środków przeciwdziałania bezczynności organu i przewlekłemu prowadzeniu postępowania administracyjnego oraz naruszaniu przez organ administracji terminów załatwienia spraw (…)”, co wymaga przeprowadzenia oceny „czy bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa (art. 149 § 1 zdanie drugie P.p.s.a.) oraz w zakresie wymierzenia organowi grzywny z tego tytułu (art. 149 § 2 P.p.s.a.)”.
Skutek stwierdzenia przewlekłości
NSA wskazał także na niewątpliwie istotny aspekt stwierdzenia przewlekłości postępowania w danej sprawie, jakim jest możliwość dochodzenia odszkodowania z tytułu niewydania orzeczenia lub decyzji, który inaczej nie mógłby zostać zrealizowany.
Jak podkreślił NSA: „Przepis art. 4171 § 3 K.c. określa odpowiedzialność władzy publicznej za szkody, których źródłem są zaniechania dotyczące wydania aktów indywidualnych o charakterze władczym, czyli za szkody spowodowane takim działaniem, jeżeli jest to niezgodne z prawem i zostało stwierdzone we właściwym postępowaniu sądowym albo administracyjnym”, stąd sąd administracyjny winien rozstrzygać o przewlekłym prowadzeniu sprawy przed organami administracji także wtedy, gdy wydana została decyzja kończąca sprawę.
Maciej Kiełbowski, Zespół Rozwiązywania Sporów i Arbitrażu kancelarii Wardyński i Wspólnicy
