Niewywiązanie się ze zobowiązania jest niewątpliwie naruszeniem prawa, bez względu na to czy dług został zaciągnięty na podstawie ustnej czy pisemnej umowy (choć w niektórych sytuacjach ustawodawca wymaga, aby umowa bezwzględnie przybrała postać pisemną). W takiej sytuacji wierzyciel ma prawo wytoczyć powództwo o zapłatę. Wcześniej jednak powinien spróbować dogadać się ze swoim dłużnikiem – w niektórych sytuacjach brak realizacji zobowiązania po stronie dłużnika nie wynika z jego złej woli. Jeśli jednak nasze działania okażą się nieskuteczne, musimy skierować sprawę do sądu.
W tym celu niezbędne jest oczywiście sporządzenie pozwu – możemy oczywiście skorzystać z pomocy prawnika, jednak jeśli kwota zaległych należności nie jest duża, a sprawa jest dosyć prosta, sami możemy sporządzić takie pismo procesowe. Każde pismo procesowe powinno zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
- oznaczenie rodzaju pisma;
- osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
- podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
- wymienienie załączników.
Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:
- oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
- numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub
- numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.
Dodatkowo każdy pozew musi zawierać
- dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
- przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.
Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:
- wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;
- dokonanie oględzin;
- polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin;
- zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.
Pozew kierujemy do sądu rejonowego albo okręgowego, wszystko tak naprawdę zależy od tego jak wysoka jest wartość dochodzonego przez nas roszczenia. Jeśli kwota należności przewyższa 75 000 zł, pismo musi zostać skierowane do sądu okręgowego (w pozostałych przypadkach do sądu rejonowego). Pamiętajmy także, że powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Zgodnie z treścią art. 25 Kodeksu cywilnego, miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Jeżeli pozwany nie ma jednak miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce – według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce. Czasami zdarza się, że chcemy odzyskać należności nie od osoby fizycznej, lecz od osoby prawnej – np. spółki. W takiej sytuacji powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi nie będącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby. Warto przy tym pamiętać, że jeżeli uzasadniona jest właściwość kilku sądów albo jeżeli powództwo wytacza się przeciwko kilku osobom, dla których według przepisów o właściwości ogólnej właściwe są różne sądy, wybór między tymi sądami należy do powoda.
Pozew musi być należycie opłacony, z reguły koszt wniesienia takiego pisma stanowi 5% wartości przedmiotu sporu (kwoty dochodzonej należności). Nie zapominajmy, że do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się przy tym odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. Jeśli zdecydujemy się na wniesienie sprawy w postępowaniu nakazowym, opłata będzie inna – wyniesie 1/4 części tak ustalonej opłat, nie mniej jednak niż 30zł. Dla przypomnienia – sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu:
- dokumentem urzędowym,
- zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem,
- wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu,
- zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym.
Uzyskanie prawomocnego orzeczenia sądowego uznającego nasze roszczenie nie zawsze jest jednak wystarczające do tego, aby dłużnik zrealizował swoje zobowiązanie. Co prawda musi on zapłacić należną sumę pieniędzy, lecz w praktyce może się od tego uchylać. Rozwiązaniem w takiej sytuacji jest skierowanie sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego – w tym celu wierzyciel musi posiadać tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej. Tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu nadaje klauzulę wykonalności sąd pierwszej instancji, w którym sprawa się toczy. Sąd drugiej instancji nadaje klauzulę, dopóki akta sprawy w sądzie tym się znajdują; nie dotyczy to jednak Sądu Najwyższego. Klauzulę wykonalności nadaje sąd jednoosobowo na wniosek wierzyciela.
