Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w razie naprawienia szkody majątkowej i niemajątkowej przez samego ubezpieczonego, ubezpieczyciel jest obowiązany zwrócić ubezpieczonemu taką kwotę, jaką sam byłby obowiązany zapłacić poszkodowanemu w razie skierowania do niego żądania o odszkodowanie. Tym samym w przypadku zwrócenia się z żądaniem zapłaty przez poszkodowanego bezpośrednio do ubezpieczonego sprawcy szkody, ubezpieczyciel jest obowiązany do podjęcia działań, w wyniku których poszkodowany nie będzie od ubezpieczonego sprawcy oczekiwał spełnienia świadczenia. Na ubezpieczycielu ciąży obowiązek ustalenia zakresu odpowiedzialności cywilnej ubezpieczonego sprawcy szkody (a w konsekwencji – zakresu swojej odpowiedzialności gwarancyjnej) i wypłaty poszkodowanemu należnego świadczenia.
Dnia 18 stycznia 2012 r. Rzecznik Ubezpieczonych otrzymał uchwałę Sądu Najwyższego wraz z uzasadnieniem z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie sygn. akt III CZP 05/11, która rozstrzygnęła rozbieżności w sądach powszechnych dotyczących roszczeń o zwrot kosztów na auto zastępcze niesłużące do prowadzenia działalności gospodarczej od ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia OC.
Sąd Najwyższy wskazał, iż tego typu szkodę należy kwalifikować jako szkodę majątkową, określił jakie warunki musi spełniać tego rodzaju wydatek oraz uznał, że korzystanie przez poszkodowanego z własnego pojazdu nie może być odtworzone przez korzystanie z komunikacji miejskiej. Sąd Najwyższy określił, że odmowa zwrotu kosztów za samochód zastępczy lub zmniejszenie wysokości świadczenia może nastąpić wyłącznie w warunkach przypisania i udowodnienia poszkodowanemu naruszenia zasady współdziałania z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania. Do oceny roszczenia osoby nie prowadzącej działalności gospodarczej można stosować wskazania dotychczasowego orzecznictwa, które ukształtowane zostało na tle najmu pojazdu zastępczego do kontynuowania działalności gospodarczej, w odniesieniu do okresu refundacji, pomniejszenia świadczenia o nieponiesione koszty eksploatacji uszkodzonego pojazdu oraz oczekiwań wobec pojazdu zastępczego.
Postulat pełnego odszkodowania przemawia za przyjęciem stanowiska o potrzebie zwrotu przez ubezpieczyciela tzw. wydatków koniecznych, potrzebnych na czasowe używanie zastępczego środka komunikacji w związku z niemożliwością korzystania z niego wskutek zniszczenia (cyt. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2004 r. w sprawie IV CK 672/03).
Ważnym jest, że jeśli doszło do poniesienia przez poszkodowanego wydatków na uzyskanie pojazdu zastępczego to są to wydatki poniesione w następstwie zdarzenia szkodzącego, które by nie powstały bez tego zdarzenia, prowadzące do powypadkowego zmniejszenia majątku poszkodowanego, czyli straty (art. 361 § 2 k.c.). Takie stanowisko przyjmuje Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 listopada 2011 r. o sygn. III CZP 5/11.
Dodatkowo Sąd Najwyższy w powyższej uchwale przyznaje, że „szkodę stanowią również konieczne wydatki związane ze zdarzeniem szkodzącym. Przy takim ujęciu, stratą w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. są objęte także te wydatki, które służą ograniczeniu (wyłączeniu) negatywnych następstw majątkowych doznanych przez poszkodowanego w wyniku uszkodzenia (zniszczenia) pojazdu. Negatywnym następstwem majątkowym jest tu utrata możliwości korzystania z rzeczy, a więc utrata uprawnienia stanowiącego atrybut prawa własności. W takiej sytuacji poszkodowanemu przysługuje roszczenie o zwrot wydatków na najem pojazdu zastępczego nieprzeznaczonego do kontynuowania działalności gospodarczej lub zawodowej, można je bowiem uznać za stratę (art. 361 § 2 k.c.).” Poszkodowany nie może ponosić konsekwencji negatywnego zdarzenia, jakim jest powstanie szkody.
Podsumowując, mamy prawo do uzyskania zwrotu kosztów od ubezpieczyciela na auto zastępcze, nawet jeśli nie prowadzimy działalności gospodarczej. W związku z uszkodzeniem naszego samochodu ponosimy bowiem wydatki na odtworzenie możliwości korzystania z uszkodzonej rzeczy. Są to wydatki na najem pojazdu o klasie podobnej do pojazdu uszkodzonego, w oparciu o rynkowe stawki i na czas naprawy samochodu uszkodzonego.
Źródła:
– ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.),
– Komentarz do ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, [w:] Prawo ubezpieczeń gospodarczych. Tom I, Komentarz, wyd. II, Małgorzata Serwach (red.), 2009,
– strona internetowa Rzecznika Ubezpieczonych (rzu.gov.pl).
Karolina Filipek
studentka IV roku prawa na Uniwersytecie Śląskim
