Na chwilę obecną sprawdzanie poprawności orzeczniczej każdego sędziego następuje za pomocą środków odwoławczych – apelacji, zażaleń, kasacji oraz skarg kasacyjnych. Nie zawsze jednak strona wie i umie skorzystać z takiej możliwości, w związku z czym część wadliwych orzeczeń pozostaje utrzymana w mocy, a błędy sędziego nie mają swoich konsekwencji. Z drugiej strony istnieje także postępowanie dyscyplinarne, które ma miejsce, gdy sędzia naruszy swoje uprawnienia zawodowe. Zdaniem ustawodawcy te dwa środki kontrolne są jednak niewystarczające dla polskiego systemu sądownictwa, w związku z tym już niedługo sędziowie będą baczniej obserwowani w zakresie podejmowanych działań zawodowych.
Zgodnie z założeniami, w przeciągu najbliższych 4 lat, każdy sędzia w kraju zostanie poddany skrupulatnej ocenie. Już teraz warto zaznaczyć, że ta nowa forma kontroli rozpocznie się już od marca 2014 r. Sędziowie muszą spodziewać się wizytatorów, którzy wyposażeni w specjalne arkusze ocenne będą skrupulatnie odnotowywać każde działanie i zaniechanie sędziego. Zgodnie z treścią art. 106a i n. Prawa o ustroju sądów powszechnych, efektywność pracy oraz kompetencje zawodowe sędziego w zakresie metodyki pracy i kultury urzędowania, jak również specjalizacji w rozpoznawaniu poszczególnych rodzajów spraw oraz pełnieniu poszczególnych funkcji, podlegają ocenie. Oceny pracy sędziego dokonuje się z punktu widzenia:
- sprawności i efektywności podejmowanych czynności i organizowania pracy przy rozpoznawaniu spraw lub wykonywaniu innych powierzonych zadań bądź funkcji;
- kultury urzędowania, obejmującej kulturę osobistą i kulturę organizacji pracy, oraz poszanowania praw stron lub uczestników postępowania przy rozpoznawaniu spraw lub wykonywaniu innych powierzonych zadań bądź funkcji;
- sposobu formułowania wypowiedzi przy wydawaniu i uzasadnianiu orzeczeń;
- procesu doskonalenia zawodowego.
Pamiętajmy przy tym, że zakres oceny pracy sędziego nie może wkraczać w dziedzinę, w której sędziowie są niezawiśli. Sędziowie nie muszą zatem obawiać się ingerencji osób trzecich w kwestię merytoryki podejmowanego rozstrzygnięcia. Przy dokonywaniu oceny pracy sędziego uwzględnia się rodzaj i stopień zawiłości przydzielonych sędziemu spraw lub powierzonych zadań bądź funkcji, obciążenie pracą oraz warunki pracy w całym okresie objętym oceną.
Przeprowadzona wizytacja kończy się wystawieniem właściwej oceny, jest to o tyle istotna kwestia, że rodzi niektórych wypadkach poważne skutki dla wizytowanego sędziego (szczególnie takiego, który zostanie negatywnie oceniony). Prezes sądu zapoznaje sędziego z oceną jego pracy, w tym w szczególności z jej wynikami i ich podsumowaniem, opracowując na tej podstawie indywidualny plan rozwoju zawodowego sędziego. Indywidualny plan rozwoju zawodowego sędziego sporządza się na okres nie krótszy niż cztery lata. Sędzia, w terminie dwóch tygodni od zapoznania się z oceną pracy, ma prawo zgłosić pisemne uwagi wraz z uzasadnieniem. Uwagi rozpatruje i dokonuje ostatecznego podsumowania wyników oceny pracy sędziego prezes sądu przełożonego, a w przypadku sędziego sądu apelacyjnego – prezes innego sądu apelacyjnego. Prezes sądu zapoznaje sędziego z ostatecznym podsumowaniem wyników oceny jego pracy i w razie potrzeby dokonuje na tej podstawie zmiany indywidualnego planu rozwoju zawodowego sędziego w niezbędnym zakresie.
Na zakończenie jeszcze jedna ważna informacja – informacje dotyczące oceny pracy, opracowania i realizacji indywidualnego planu rozwoju zawodowego sędziego stanowią tajemnicę prawnie chronioną i podlegają ochronie przewidzianej dla informacji niejawnych o klauzuli tajności "zastrzeżone", określonej w przepisach o ochronie informacji niejawnych, chyba że sędzia, którego dotyczą, wyraził pisemną zgodę na ich ujawnienie. Niezależnie od tego środowisko prawnicze krytykuje pomysł kontrolowania sędziów.
