Każde naruszenie praw pracowniczych ze strony pracodawcy może być podstawą do wystąpienia ze skargą do Państwowej Inspekcji Pracy. Wielu pracowników obawia się jednak negatywnych konsekwencji ze strony swojego szefa, jeśli ten tylko dowie się o zamierzonych działaniach kontrolnych powstałych na skutek działania swojego podwładnego. Nic bardziej mylnego, bowiem skarga do PIP może przybrać formę anonimowego zawiadomienia, dzięki któremu pracownik może zachować swoje działania w pełnej tajemnicy.
Podstawowym zadaniem inspektorów pracy jest ochrona praw każdego zatrudnionego pracownika. W związku z tym zobowiązani są oni do przeprowadzania kontroli pracodawców, jeśli tylko otrzymają ku temu uzasadnione żądanie. Skarga do PIP może być wniesiona pisemnie, telegraficznie (ta opcja jest jednak bardzo mało popularna), za pomocą telefaksu, poczty elektronicznej, a nawet ustanie do protokołu. Decyzja należy zatem każdorazowo do zainteresowanego pracownika. Pamiętajmy o wyraźnym wskazaniu jakie prawa pracownicze zostały naruszone przez naszego pracodawcę i w jakim okresie to nastąpiło. Jednocześnie warto też uzasadnić nasze żądania – skarga wiąże się bowiem z przeprowadzeniem kontroli pracodawcy dokonywanym przez określonego inspektora pracy. Jeżeli nie chcemy, aby pracodawca powiązał kontrolę z naszą osobą podnieśmy w skardze konieczność zachowania naszych danych wyłącznie do informacji PIP. Tym sposobem otrzymujemy gwarancję poufności działań kontrolera.
Zgodnie z treścią art. 44 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, pracownicy wykonujący czynności kontrolne są obowiązani do nieujawniania informacji, że kontrola przeprowadzana jest w następstwie skargi, chyba że zgłaszający skargę wyrazi na to pisemną zgodę. Jeżeli jednak zdarzy się, że inspektor ujawni związek pracownika ze skargą złożoną na pracodawcę, to w takiej sytuacji służy nam kolejna skarga, tym razem kierowana do okręgowego inspektora pracy właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy.
Na zakończenie musimy pamiętać, że w razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione odpowiednio do:
- nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
- nakazania: wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność; skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadają odpowiednich kwalifikacji; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;
- nakazania wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;
- zakazania wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;
- nakazania, w przypadku stwierdzenia, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności określonego rodzaju;
- nakazania ustalenia, w określonym terminie, okoliczności i przyczyn wypadku;
- nakazania wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy w przypadku naruszenia trybu, metod, rodzaju lub częstotliwości wykonania tych badań i pomiarów lub konieczności stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach;
- nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;
- skierowania wystąpienia lub wydania polecenia, w razie stwierdzenia innych naruszeń niż wymienione powyżej, w sprawie ich usunięcia, a także wyciągnięcia konsekwencji w stosunku do osób winnych.
