Zgodnie z ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, w polskim prawie istnieje możliwość wniesienia skargi na przewlekłość postępowania sądowego. W zależności od rodzaju postępowania wnioskodawcami w sprawie przedmiotowej skargi mogą być odpowiednio:
- W postępowaniu w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe, o wykroczenia – strona;
- W postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary – strona lub wnioskodawca;
- W postępowaniu karnym – strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie jest stroną;
- W postępowaniu cywilnym – strona, uczestnik postępowania bądź interwenient uboczny;
- W postępowaniu sądowo-administracyjnym – skarżący oraz uczestnik postępowania na prawach strony;
- W postępowaniu egzekucyjnym oraz w innym postępowaniu dotyczącym wykonania orzeczenia sądowego – strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu.
Celem skargi na przewlekłość postępowania jest przeciwdziałanie trwającej przewlekłości, zaś jej funkcją przede wszystkim wymuszenie nadania sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu procesowego. Służy temu zarówno samo stwierdzenie wystąpienia przewlekłości w postępowaniu, jak i możliwość zalecenia podjęcia przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie. Cel ten nie może zostać zrealizowany w sytuacji, kiedy postępowanie zostało prawomocnie zakończone.
Przepisy omawianej ustawy przewidują, że skargę składa się w toku postępowania w sprawie do sadu, przed którym toczy się postępowanie. Opłata od skargi wynosi 100 zł, przy czym jeżeli zostanie ona uznana bądź odrzucona, to sąd zwraca z urzędu całość tak wniesionej opłaty. Jeżeli jednak przedmiotem skargi jest przewlekłość postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego, to wówczas skargę należy wnieść do sądu okręgowego, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności, a gdy egzekucja lub inne czynności postępowania prowadzone są w dwu lub więcej okręgach – do sądu, w okręgu którego dokonano pierwszej czynności. Skarga jest jednak rozpatrywana, co do zasady przez sąd przełożony nad sądem, co do którego skarga się odnosi w trzyosobowym składzie.
Niezbędnymi elementami skargi są żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy oraz przytoczenie okoliczności uzasadniających nasze żądanie. Brak tych elementów spowoduje, że sąd przyjmujący skargę do rozpatrzenia odrzuci ją bez wcześniejszego wzywania do uzupełnienia braków.
Jeżeli jednak skarga została sporządzona prawidłowo, to sąd wydaje orzeczenie w terminie 2 miesięcy, licząc od daty jej złożenia. Uwzględniając skargę, na żądanie skarżącego lub z urzędu sąd zaleci podjęcie przez sąd rozpoznający daną sprawę co do istoty odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie, chyba że jest to oczywiście zbędne. Na żądanie skarżącego sąd przyznaje mu od Skarbu Państwa lub od komornika, sumę pieniężną w wysokości od 2000 zł do 20000 zł.
Skarżący może wystąpić z nową skargą w tej samej sprawie po upływie 12 miesięcy, a w postępowaniu w sprawie egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego – po upływie 6 miesięcy, od daty wydania orzeczenia przez sąd w przedmiocie oddalenia skargi. Skargę oddala się natomiast, gdy jest ona niezasadna.
Warto wspomnieć, że strona która nie skorzystała z możliwości zastosowania powyższej instytucji, może dochodzić naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy, na podstawie art. 417 Kodeksu cywilnego.
