Umowa majątkowa małżeńska, nazywana potocznie intercyzą wprowadza między małżonkami ustrój rozdzielności majątkowej. Mamy tutaj do czynienia z dwoma majątkami osobistymi każdego z małżonków. W systemie tym nie istnieje bowiem majątek wspólny. Intercyza może być zawarta zarówno przed, jak i w trakcie trwania małżeństwa. W obu przypadkach do jej ważności wymagana jest forma aktu notarialnego. Jeśli intercyza zostaje podpisana przed wstąpieniem w związek małżeński , każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek zgromadzony przed ślubem, jak i ten, nabyty w trakcie trwania małżeństwa. Jeśli do ustanowienia rozdzielności majątkowej dochodzi jednak już w trakcie trwania małżeństwa, rozdzielność majątkowa wchodzi w miejsce ustawowej wspólności majątkowej – każdy z małżonków zachowuje te składniki majątku, które przypadły mu w drodze podziału majątku wspólnego oraz przedmioty nabyte po ustanowieniu rozdzielności.
Zgodnie z art. 47 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, małżonkowie mogą zdecydować się na jeden z niżej wymienionych ustrojów majątkowych:
• ograniczona wspólność majątkowa,
• rozszerzona wspólność majątkowa,
• rozdzielność majątkowa,
• rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.
Ograniczona wspólność majątkowa polega na wyłączeniu niektórych składników z majątku wspólnego małżonków. Małżonkowie mogą wskazać konkretne, określone co do tożsamości przedmioty bądź przedmioty określone tylko rodzajowo. W ustawie nie są wskazane granice, do jakich wspólność majątkowa może zostać ograniczona. Oznacza to, że wyłącznie wyłączenie wszystkich składników majątkowych z majątku wspólnego należy interpretować jako ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Rozszerzona wspólność majątkowa polega na objęciu wspólnością majątkową przedmiotów i praw majątkowych , które w przypadku braku takiej umowy należałyby do majątku osobistego każdego z małżonków. W art. 49 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ustawodawca wymienia przedmioty, których na można objąć wspólnością majątkową. Należą do nich m.in. przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny czy prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie. Postanowienia umowy, które przewidują włączenie do wspólności majątkowej przedmiotów i praw wskazanych ww. artykule są bezwzględnie nieważne.
Rozdzielność majątkowa polega na tym, że wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przez każdego z małżonków, zarówno przed, jak i po zawarciu małżeństwa, należą w całości do ich majątków osobistych.
Stosunkowo nowym rodzajem intercyzy jest rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. Podczas jej trwania, rozdzielność ta nie różni się niczym od rozdzielności majątkowej. Bowiem, wyrównanie dorobków możliwe jest dopiero po ustaniu tego ustroju.
Wg art. 513 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ,,Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej”. Dorobek obejmuje wyłącznie majątek wypracowany przez małżonków. Nie obejmuje on przedmiotów, wchodzących w skład majątku osobistego męża lub żony.
Dokonując rozliczenia dorobków, po ustaniu rozdzielności majątkowej, małżonek, którego dorobek jest mniejszy, może żądać wyrównania. Wartość dorobku obliczana jest według cen z chwili przeprowadzenia rozliczenia. W sytuacji, gdy jeden z małżonków całe życie pracował uczciwie, a drugi trwonił majątek, małżonek zarabiający uczciwie może żądać przed sądem zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków.
Umowa majątkowa gwarantuje małżonkom samodzielne zarządzanie i dysponowanie własnym majątkiem. W razie rozwodu chroni ona przed żenującą szarpaniną o podział majątku. Ponadto zawarta intercyza ma niemałe znaczenie w przypadku kłopotów finansowych jednego z małżonków. Ewentualny dług bowiem jest ściągany jedynie z majątku osobistego dłużnika, co oznacza, że majątek osobisty partnera pozostaje nienaruszony.
Małżonek informuje swoich wierzycieli o fakcie zawarcia umowy oraz jej rodzaju. Zgodnie bowiem z art. 471 ustawy ,,Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome”. Umowa nie może mieć mocy wstecznej,. W konsekwencji sporządzenie intercyzy nie wyklucza wspólnej odpowiedzialności małżonków za zobowiązania powstałe przed dniem jej podpisania.
Na podpisanie intercyzy często decydują się też pary, gdzie jeden z małżonków prowadzi własną działalność gospodarczą. Jeśli jego firma zostanie poddana procedurze upadłościowej, do masy upadłościowej nie wejdzie majątek wspólny małżonków.
Skutki podpisania intercyzy widoczne są również w prawie spadkowym. Umowa ta reguluje stosunki jedynie za życia małżonków. Nie wyklucza więc dziedziczenia po sobie w przypadku śmierci jednego z nich.
Podpisanie intercyzy ma też wpływ na zdolność kredytową małżeństwa. Majątek jednego małżonka nie jest brany pod uwagę np. przy zaciąganiu przez drugiego z małżonków kredytu. Wówczas konieczne jest udzielenie poręczenia. Po podpisaniu intercyzy małżonkowie nie mogą brać wspólnie kredytu, a o zawartej intercyzie muszą powiadamiać kredytodawcę.
Należy pamiętać, że intercyza nie jest dokumentem wiążącym małżonków na całe życie. Może być w dowolnym momencie zmieniona czy rozwiązana. Z chwilą rozwiązania powstaje między małżonkami ustrój wspólności ustawowej.
Na pytanie czy warto zdecydować się na podpisanie intercyzy, każda z par musi sobie odpowiedzieć sama, biorąc pod uwagę okoliczności, wszystkie za i przeciw. Ważne jest, by była to decyzja dobrowolnie podjęta prze obie strony, by byłą decyzją przemyślaną, wspólnie podjętą, a co najważniejsze – decyzją podjętą z właściwych powodów.
