Służebność przesyłu jest stosunkowo młodą instytucją prawa cywilnego – wprowadzona została do kodeksu cywilnego w 2008 r. Zgodnie z treścią art. 305 [1] KC, nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń.
Ustanowienie służebności następuje zatem na rzecz przedsiębiorcy, który jest właścicielem w/w urządzeń przesyłowych na podstawie umowy zawartej z właścicielem konkretnej nieruchomości. Należy pamiętać, że umowa musi przybrać postać aktu notarialnego, przy czym ustanowienie służebności nie musi być odpłatne. W umowie powinny znaleźć się dokładne zapisy dotyczące uprawnień jakie przedsiębiorca przesyłowy może wykonywać względem obciążonej nieruchomości. Oczywiście strony mogą zawrzeć w niej także zapis dotyczący odpowiedniego wynagrodzenia – płatnego właścicielowi obciążonej nieruchomości, za jej korzystanie. Warto pamiętać, że w przypadku gdy nieruchomość obciążana stanowi przedmiot współwłasności, to do skutecznego zawarcia umowy służebności niezbędna jest zgoda wszystkich jej współwłaścicieli.
Zdarzyć się może tak, że właściciel nieruchomości na której są lub będą posadowione urządzenia przesyłowe nie chce zawrzeć stosownej umowy z przedsiębiorcą przesyłowym, a ze stanu faktycznego wynika, że ustanowienie służebności przesyłu jest niezbędne dla prawidłowego korzystania z takich urządzeń. Przedsiębiorca przesyłowy może wówczas żądać ustanowienia takiej służebności za odpowiednim wynagrodzeniem. Identyczne rozwiązanie jest stosowane, gdy przedsiębiorca przesyłowy nie chce zawrzeć umowy przesyłu z właścicielem nieruchomości, na które posadowione są lub będą urządzenia przesyłowe. Powyższego żądania można dochodzić w postępowaniu nieprocesowym. Wniosek o ustanowienie służebności przesyłu podlega stałej opłacie sądowej w wysokości 40 zł, a składa się go do sądu właściwego ze względu na położenie nieruchomości, której dotyczyć ma ustanawiana służebność.
Służebność przesyłu wygasa najpóźniej wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa. Przechodzi ponadto na każdo czesnego nabywcę przedsiębiorstwa lub urządzeń przesyłowych. Przedsiębiorca ma obowiązek usunięcia urządzeń przesyłowych z obciążonej nieruchomości, gdy służebność wygaśnie, przy czym tylko gdy urządzenia te utrudniają korzystanie z nieruchomości.
Warto na zakończenie dodać, że posiadanie służebności gruntowej, obecnie zdefiniowanej w art. 305 [1] KC jako służebność przesyłu, przybiera i przybierało także w przeszłości taką postać, że nie pozbawia w zupełności faktycznego władztwa właściciela nad nieruchomością obciążoną. Z tej przyczyny nie są do końca adekwatne kryteria ustalania wysokości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości oparte wyłącznie na układzie odpowiednich cen rynkowych właściwych dla najmu lub dzierżawy gruntu, które są właściwe wtedy, gdy wynajmujący lub wydzierżawiający zostają zupełnie pozbawieni fizycznego władztwa nad rzeczą. W ramach obiektywnych kryteriów można zastosować odpowiednie ceny rynkowe za dotychczasowe korzystanie przez przedsiębiorstwo przesyłowe z nieruchomości w zakresie służebności, których wysokość powinna uwzględniać stopień ingerencji w treść prawa własności. Jeżeli, ze względu na sposób posiadania służebności lub też ze względu na sposób posadowienia urządzeń przesyłowych, właściciel mógł i może korzystać ze swojej nieruchomości w mniej lub bardziej ograniczonym zakresie, wynagrodzenie za bezumowne korzystanie może być odpowiednio obniżone, wymaga to uwzględnienia wszystkich okoliczności sprawy, mających miejsce także w określonych przedziałach czasu.
