Prawo upadłościowe i naprawcze należy względem KPC do szczególnych przepisów prawnych, również w kwestii zabezpieczenia roszczeń. Tym samym pierwszeństwo w omawianym zakresie będą miały przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze.
Jak podkreśla A. Jakubecki „Funkcją postępowania zabezpieczającego jest udzielanie tzw. tymczasowej ochrony prawnej. Realizacja tej funkcji odbywa się przez osiąganie celów postępowania zabezpieczającego. Cele postępowania zabezpieczającego według Kodeksu postępowania cywilnego są złożone i obejmują:
- zapewnienie wykonalności przyszłego orzeczenia sądowego w drodze egzekucji (zapewnienie zaspokojenia wierzyciela);
- zapewnienie skuteczności orzeczenia;
- w przypadkach, w których dopuszczają to przepisy, także tymczasowe zaspokojenie wierzyciela – antycypacja przyszłego orzeczenia
Na powyższym tle ogólnym cel postępowania zabezpieczającego unormowanego w prawie upadłościowym i naprawczym można określić jako zapewnienie wierzycielom zaspokojenia w drodze zachowania integralności majątku dłużnika. Należy podkreślić, iż zabezpieczenie majątku nie jest pomyślane dla ochrony indywidualnego interesu poszczególnego wierzyciela (np. składającego wniosek o upadłość), lecz w interesie wszystkich wierzycieli, którzy staną się uczestnikami postępowania upadłościowego. W tym wyraża się odmienność zabezpieczenia majątku dłużnika według prawa upadłościowego i naprawczego od zabezpieczenia roszczeń na podstawie kodeksu postępowania cywilnego”.
Zgodnie z treścią art. 36 i n. w/w aktu prawnego, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości złożył dłużnik, sąd z urzędu dokonuje zabezpieczenia majątku dłużnika. Jeżeli z wnioskiem o ogłoszenie upadłości wystąpił wierzyciel lub inny uprawniony zabezpieczenia dokonuje się na jego żądanie. W przedmiocie zabezpieczenia sąd orzeka niezwłocznie. Sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. Nie jest to jednak jedyna forma zabezpieczenia jaka może zostać ustanowiona w toku postępowania upadłościowego. Pamiętajmy przy tym, że na postanowienie co do sposobu zabezpieczenia przysługuje zażalenie.
Sąd może bowiem stosować inne sposoby zabezpieczenia, w tym także zabezpieczenie przez ustanowienie zarządu przymusowego nad majątkiem dłużnika, jeżeli zachodzi obawa, że dłużnik będzie ukrywał swój majątek lub w inny sposób działał na szkodę wierzycieli, a także gdy dłużnik nie wykonuje poleceń tymczasowego nadzorcy sądowego. Ustanawiając zabezpieczenie przez zarząd przymusowy, sąd wyznacza zarządcę przymusowego oraz określa zakres i sposób wykonywania zarządu.
Art. 43 Prawa upadłościowego i naprawczego stanowi, że po ogłoszeniu upadłości zabezpieczenia w postaci ustanowienia tymczasowego nadzorcy sądowego albo zarządu przymusowego upadają z chwilą objęcia majątku upadłego dłużnika w zarząd przez syndyka albo zarządcę albo objęcia nadzoru przez nadzorcę sądowego. Inne zabezpieczenia zastosowane przez sąd po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości upadają z dniem ogłoszenia upadłości. Warto wiedzieć, że w praktyce funkcjonowanie zabezpieczeń upadłościowych występuje aż do czasu faktycznego objęcia masy upadłościowej przez syndyka. Uwarunkowane jest to czasem upływającym pomiędzy datą postanowienia o ogłoszeniu upadłości a rzeczywistym objęciem masy upadłego przez syndyka.
Ważną informacją jest także to, że po ogłoszeniu upadłości niedopuszczalne jest wykonanie, wydanego przed ogłoszeniem upadłości dłużnika, postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia wynikającego z wierzytelności podlegającej zgłoszeniu do masy upadłości, z wyjątkiem zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych oraz roszczeń o rentę z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia albo utratę żywiciela oraz o zamianę uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.
