Sprawdź kiedy sąd może ograniczyć Ci prawa rodzicielskie

Władza nad dzieckiem

Zakres władzy rodzicielskiej obejmuje zarówno prawa jak i obowiązku przysługujące rodzicom lub opiekunom prawnym nad pozostającym od ich pieczą dzieckiem. Przysługuje ona co do zasady obojgu rodzicom i trwa aż do uzyskania przez dziecko pełnoletniości (z reguły zatem do ukończenia przez małoletniego 18 roku życia, choć kobieta, która ukończyła 16 lat i zawrze za zgodą sądu opiekuńczego małżeństwo – również staje się pełnoletnia). Polski system prawny przewiduje, że władza rodzicielska może być ograniczona, a  w niektórych przypadkach rodzice mogą być nawet całkowicie jej pozbawieni.

Przesłanki ograniczenia władzy rodzicielskiej

Zgodnie z treścią art. 109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wydaje odpowiednie zarządzenia – może on w szczególności:

• zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń;
• określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun;
• poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego;
• skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi;
• zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Sąd opiekuńczy może także powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi. Jednocześnie w przypadku skierowania małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi, a także w razie zastosowania innych środków określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, sąd opiekuńczy zawiadamia o wydaniu orzeczenia właściwą jednostkę organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, która udziela rodzinie małoletniego odpowiedniej pomocy i składa sądowi opiekuńczemu, w terminach określonych przez ten sąd, sprawozdania dotyczące sytuacji rodziny i udzielanej pomocy, w tym prowadzonej pracy z rodziną, a także współpracuje z kuratorem sądowym.
Jak wskazuje Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 września 2000 r. (sygn. akt II CKN 1141/00), KRiO uzależnia ograniczenie władzy rodzicielskiej od przesłanki zagrożenia dobra dziecka. Ingerencja sądu na tej podstawie nie jest natomiast zależna od tego, czy zagrożenie dobra dziecka zostało spowodowane zawinionym działaniem rodziców i nie ma represyjnego charakteru. Celem ograniczenia władzy rodzicielskiej jest ochrona dziecka, lecz także niesienie pomocy rodzicom dla właściwego wykonywania tej władzy. Z treści art. 109 § 1 KRiO wynika dyrektywa profilaktycznego działania sądu nakazująca podjęcie ingerencji w sferę władzy rodzicielskiej już w razie zagrożenia dobra dziecka, by zapobiec ujemnym skutkom niewłaściwego lub nieudolnego jej sprawowania.

Zgodnie z treścią art. 579 Kodeksu postępowania cywilnego, postanowienia w sprawach o ograniczenie władzy rodzicielskiej mogą być wydane tylko po przeprowadzeniu rozprawy. Dotyczy to także zmiany rozstrzygnięć w tym przedmiocie, zawartych w wyroku orzekającym rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa albo ustalającym pochodzenie dziecka. Postanowienia takie stają się skuteczne i wykonalne po uprawomocnieniu się.

Podstawa prawna:
[art. 109 k.r.o. (Dz.U. z 2012 r. Nr 788 j.t.)]
[art. 579 k.p.c. (Dz.U. z 2014 r. Nr 101 j.t.)]